Mýsýr’da gerçekleþen askerî darbeye en sert tepkiyi Türk hükümetinin vermesinden yola çýkarak AK Parti ile Ýhvan arasýnda benzerlikler bulan, hatta özdeþlik kuranlar çýktý. Ayný þekilde Mýsýr ordusuyla Türk ordusunun motivasyonlarý arasýnda paralellikler kuruldu.
Bu analizlerde doðruluk payý yok deðil. Özellikle AK Parti tabanýnýn askeri darbelerden en fazla zarar gören kesimlerden biri olarak Mýsýr’daki Ýhvan tabanýyla özdeþlik hissettiði söylenebilir. AK Parti hükümetinin Kahire’deki askeri müdahaleye en sert þekilde tepki vermekten imtina etmemesi de kýsmen bununla baðlantýlý sayýlabilir.
Ama ayný zamanda Ýhvan yönetiminin Türkiye’yi örnek alan ve hatta bizzat Türkiye’nin destek verdiði bir demokratikleþme “model”inin temsilcisi olduðu kadar iki ülkenin bölge politikalarýnda birbiriyle örtüþen yaklaþýmlara sahip olduklarý da hatýrlanýrsa Türk hükümetinin tepkisinde rasyonel bir boyut olduðu anlaþýlacaktýr.
Diðer yandan Ýhvan-ý Müslimin 80 yýl önce kurulduðu Mýsýr dýþýndaki bölge ülkelerinde de kollarý bulunan büyük bir cemaat. Tek ilgi alaný da siyaset deðil. Orta sýnýftan dindar insanlarýn toplumdaki modernleþmeye ve devlet seçkinleri eliyle yürütülen tepeden inme sekülerleþtirme politikalarýna reaksiyonlarý bu hareketi doðurdu. Bu bakýmdan Türkiye’deki Risale-i Nur hareketine benzerliðinden söz edilebilir. Ýhvan’ýn daha kitlesel bir hareket olmasý ve bu yönüyle belirli bir dönemden itibaren daha politik bir karakter kazanmasý bir tarafa, her iki hareketin de eðitim ve neþriyat yoluyla toplumun aydýnlatýlmasýný hedeflemesi, tasavvufu ve irfan geleneðini reddetmeyen bir Sünni çizgiyi benimsemesi aralarýndaki benzerlikler.
Zaten Bediüzzaman Said Nursi’nin de Mýsýr’daki Ýhvan hareketini uzaktan sempatiyle izlediði, hatta Hasan El Benna’nýn vefatýný duyduðunda üzüldüðü söylenir. Türkiye’deki Ýslami hareketler üzerinde derin etkileri olan Seyyid Kutub gibi Ýhvan-ý Müslimin hareketine mensup düþünürlerin eserlerini Türkiye’de ilk yayýnlayanlarýn da “Nur talebeleri” olmasý tesadüf olmamalýdýr. Ancak ayný þekilde Ýhvan hareketinin Türkiye’deki Milli Görüþ hareketiyle benzerlikleri veya paralellikleri de aþikâr.
Bununla birlikte bütün bu benzerlikler nihayetinde Türk toplumuyla Mýsýr toplumu arasýndaki benzerliklerden kaynaklanýyor. En temel benzerlik, kabaca tanýmlanacak olursa, dindar orta sýnýfýn modernleþmeye, daha doðrusu modernleþmenin yol açtýðý toplumsal yozlaþmaya reaksiyonu...
Ama iki toplum arasýnda benzerlikler olduðu kadar farklýlýklar da var ve bu farklýlýklar iki ülkedeki dinî ve siyasî akýmlar arasýndaki farklýlýklarý da belirliyor. Belki Mýsýr’ýn geçmiþinde sömürge deneyimi olmasýnýn da etkisiyle bu ülkedeki Ýslami akýmlar Türkiye’deki benzerlerine nazaran daha sert ve daha içe dönük bir karakter taþýyorlar.
Evet, her iki ülkede de Ýslami akýmlarý legal siyasetin dýþýna itmeye yönelik müdahaleler oldu. Hiç deðilse 28 Þubat askeri müdahalesi doðrudan Ýslamcý siyaseti tasfiye amacýna yönelik olarak gerçekleþtirildi. Ama Türkiye’deki demokrasi deneyimi nispeten daha eski tarihlerde baþladýðý ve Ýslami cemaatlerin ciddi bir bölümü 1946’dan itibaren merkez sað partiler kanalýyla legal siyaset içinde iyi kötü yer alabildikleri için Mýsýr’daki gibi “legalite” problemi yaþanmadý çok fazla.
Sosyo-kültürel farklýlýklarýn bir diðer örneði Mýsýr ordusuyla Türk ordusu arasýndaki farklýlýkta tezahür ediyor. Görüyoruz ki Mýsýr ordusunun temel motivasyonu laikliðin korunmasý deðil. Mýsýr’da darbe yapan genelkurmay baþkanýnýn eþinin baþörtülü olmasý bazýlarýmýzý çok þaþýrttý. Bizde olsa eþi baþörtülü olan bir general darbe yapmazdý! Çünkü darbe denilen þey zaten baþörtüsünün temsil ettiði anlayýþa karþý yapýlýrdý.
Böyle düþünenler Mýsýr’da da durumun ayný olduðunu düþündüler. Oysa darbenin Ýslamcýlara karþý yapýlmýþ olmasý ülkeyi laikleþtirme amacýyla yapýldýðý anlamýna gelmiyor. Arkasýndaki uluslararasý destek ve baðlantýlar bir tarafa, Mýsýr ordusunun tutumunun en baþta iktidardan uzak tutulmasý gerektiði düþünülen toplumsal zümreleri pasifize etmeye yönelik olduðu ve esas olarak kurulu düzenin korunmasýný amaçladýðý söylenirse daha doðru olur.
