Kocasý, Kaplan gemisinin hakimi Halep’e gitmiþ” diye duyurur Makbet’in Birinci Cadýsý, ama Shakespeare coðrafyada biraz hata yapmýþ. Halep Akdeniz’e 112 km. uzaklýkta. Kesinlikle tarihi bir yer; Halep’in ismine M.Ö. 3 binde Ebla’daki çivi yazýsý tabletlerde rastlanýyor. Þehir, Hititler ve Ýmparator Justinian yönetimine geçmiþ; 14. yüzyýlda yapýlan kale duvarlarý bugün hala Kuzey Suriye’nin devrimci baþkenti üzerine eðiliyor.
Ve mesele de bu. Geçen hafta Þam’da, Esad rejimine düzenlenen saldýrýnýn faciasý Arap dünyasýný þaþkýna çevirdiyse de, bu hafta sonu Halep’de baþlayan ani þiddet bir açýdan çok daha önemliydi. Çünkü Halep, Þam’dan sonsuz kat daha zengin; Suriye’nin en zengin þehri. Ve eðer devrim artýk bu servet merkezine dokunduysa, Alevi kontrolündeki hükümet ve Sünni orta sýnýf arasýndaki sessiz antlaþma gerçekten de çatýrdýyor olmalý.
Tarýmýn doðduðu yer olan Fýrat’ýn sadece 112 km doðusunda bulunan Halep, ayrýca dünyada türünün en iyi örneklerinden olan Uluslararasý Kurak Alanlarda Tarýmsal Araþtýrma Merkezi’nin (Icarda) üssü. Asya ve Afrika’da, % 50’sinden fazlasý geçimini tarýmdan saðlayan bir milyar insanýn yaþadýðý bir alanda yiyecek üretimini artýrýyor. Katkýda bulunanlar arasýnda Ýngiltere, Kanada, ABD, Almanya, Hollanda, Dünya Bankasý ve niceleri bulunuyor. Ve 500 çalýþaný hala Halep’te.
Fakat silahlý kiþiler, Halep’in 20 mil uzaðýndaki Tel Hadya’daki ana araþtýrma istasyonunu bastýlar ve üzerlerine makineli tüfek yerleþtirip “teknik” olarak kullanmak üzere taþýtlar, beraberinde tarýmsal ekipman ve bilgisayar çaldýlar. Neyse ki Icarda’nýn gen bankasý güvende ve Suriye dýþýnda kopyalanmýþ durumda. Suriye hükümeti, askeri kontrol noktalarýndan birini Icarda’nýn Tel Hadya’daki mülküne daha yakýn bir noktaya taþýdý. Suriye tarým bakanlýðý Þam’daki daha ilerici bakanlýklarýndan. Fakat ileriki günlerde ne iþe yarayacaðýný göreceðiz.
***
Devrim Suriye’nin her köþesine yayýldý. Trajik olan þu ki þu anda Baasçýlar, Alevi merkez bölgesi çevresinde, Alevistan’ýn “sýnýrlarý” sayýlan Hama’nýn tarým düzlüklerinde, Esad’ýn doðum yeri olan Kardaha köyünün bulunduðu daðlarýn eteðindeki Sünni köylerini planlý bir þekilde yok ediyor gibi görünüyorlar.
Örneðin geçtiðimiz Çarþamba, iki Suriye helikopteri küçük bir Sünni kasabasý olan Haouch’a saldýrdý ve 7 bin kiþiyi hayatlarý için kaçmaya zorladý. Ýki hafta boyunca Haouch ve diðer Sünni kasabalarý bombalandý; bu kasabalarda isyancýlar bulunuyor. Ve kanýt olmasa da, Baasçýlar’ýn Þam düþerse Suriye’yi bölünmeye hazýrlamak için bilinçli bir politikaya sahip olduklarýna dair artan bir þüphe var. Kaygý verici olan ise þu: Bu ateþ “sýnýr”ý, I. Dünya Savaþý’ndan sonra Suriye’yi mezhep temelinde küçük devletlere bölen Fransýz mandasý tarafýndan yaratýlan “Alevi Devleti”nin sýnýrlarýna neredeyse tam olarak oturuyor.
Eklemeliyim ki 25 Mayýs’ta Sünni Hula kasabasýnda, boðaz kesmeler ve infazlarla gerçekleþen ilk büyük Suriye katliamýnýn da Beþar Esad’ýn kayýnbiraderi Asaf Þevket’i zehirleme teþebbüsüne bir cevap olabileceðine dair þüpheler de var. Sonunda Ýsyancýlar, geçtiðimiz Çarþamba Þam’daki bombalamada Þevket’i öldürdü. Diðerleri, zehirleme teþebbüsünün daha yakýn zamanda olduðunu söylüyorlar; ama Suriye’de olmuþ ve olan her þey birbiriyle baðlantýlý.
Suriye’deki Dürzi topluluklarýnýn Esad rejimiyle artan bir uyumsuzluk içinde yaþadýðý, eski Fransýz mini devleti Havran’ýn silik sýnýrlarýna bakýn. Bu ay bölgede tehlikeli bir insan kaçýrma patlamasý yaþandý; ancak Lübnan Dürzi lideri Velid Canbolat, Suriye’de önde gelen Dürziler’le yaptýðý telefon görüþmeleri sonucunda durumu çözülebildi. Canbolat’ýn Esad ailesiyle bizzat dost-düþman-dost-düþman bir iliþkisi var. Birkaç ‘dost’ ve ‘düþman’ý atlamýþ olabilirim; fakat þu an durduðu nokta konusunda þüphe yok.
Canbolat geçen hafta Suriye’deki Dürzi ve Aleviler’i, Esad rejimine karþý isyana katýlmaya çaðýrdý. Moskova’daki müttefiklerine bile saldýrdý; Rusya’nýn Esad’a desteðini “artýk ahlaki ve siyasi açýdan kabul edilemez” olarak deðerlendirdi.
Bunlarý söylemesinin bir sebebi var. Devrimde bu ay üç Suriyeli Dürzi öldü. Dürzi Özgür Suriye Ordusu üyesi Majd Zein Rastan, yapýlan bir saldýrý sýrasýnda öldürüldü. Lajat bölgesinde hükümete baðlý askerlerin kaçmalarýna yardým eden Þefik Þukayr ve Yaser Awad, Suriye ordusu tarafýndan infaz edildi. Þimdi Cambolat tüm Aleviler’i, hayatta kalmak için Esad’a baðýmlý bir azýnlýk olarak kalmamalarý için isyana katýlmaya çaðýrýyor. “Alevi’yiz demeden önce Suriyeli’yiz demeliler.”
Ve Þam’ýn dýþýndaki devrimi anlatmak için son bir istatistiki bilgi. Son rakamlara göre Suriye’nin 24 yaþ altý nüfusunun % 58’i iþsiz; Mýsýr’dan bile daha yüksek. 18-29 yaþ arasýnýn % 48’i iþsiz ve bu rakam sadece Yemen’de daha yüksek. Tabi artýk bir iþleri var. Çoðu Suriye isyanýna katýldý.
