Kocası, Kaplan gemisinin hakimi Halep’e gitmiş” diye duyurur Makbet’in Birinci Cadısı, ama Shakespeare coğrafyada biraz hata yapmış. Halep Akdeniz’e 112 km. uzaklıkta. Kesinlikle tarihi bir yer; Halep’in ismine M.Ö. 3 binde Ebla’daki çivi yazısı tabletlerde rastlanıyor. Şehir, Hititler ve İmparator Justinian yönetimine geçmiş; 14. yüzyılda yapılan kale duvarları bugün hala Kuzey Suriye’nin devrimci başkenti üzerine eğiliyor.
Ve mesele de bu. Geçen hafta Şam’da, Esad rejimine düzenlenen saldırının faciası Arap dünyasını şaşkına çevirdiyse de, bu hafta sonu Halep’de başlayan ani şiddet bir açıdan çok daha önemliydi. Çünkü Halep, Şam’dan sonsuz kat daha zengin; Suriye’nin en zengin şehri. Ve eğer devrim artık bu servet merkezine dokunduysa, Alevi kontrolündeki hükümet ve Sünni orta sınıf arasındaki sessiz antlaşma gerçekten de çatırdıyor olmalı.
Tarımın doğduğu yer olan Fırat’ın sadece 112 km doğusunda bulunan Halep, ayrıca dünyada türünün en iyi örneklerinden olan Uluslararası Kurak Alanlarda Tarımsal Araştırma Merkezi’nin (Icarda) üssü. Asya ve Afrika’da, % 50’sinden fazlası geçimini tarımdan sağlayan bir milyar insanın yaşadığı bir alanda yiyecek üretimini artırıyor. Katkıda bulunanlar arasında İngiltere, Kanada, ABD, Almanya, Hollanda, Dünya Bankası ve niceleri bulunuyor. Ve 500 çalışanı hala Halep’te.
Fakat silahlı kişiler, Halep’in 20 mil uzağındaki Tel Hadya’daki ana araştırma istasyonunu bastılar ve üzerlerine makineli tüfek yerleştirip “teknik” olarak kullanmak üzere taşıtlar, beraberinde tarımsal ekipman ve bilgisayar çaldılar. Neyse ki Icarda’nın gen bankası güvende ve Suriye dışında kopyalanmış durumda. Suriye hükümeti, askeri kontrol noktalarından birini Icarda’nın Tel Hadya’daki mülküne daha yakın bir noktaya taşıdı. Suriye tarım bakanlığı Şam’daki daha ilerici bakanlıklarından. Fakat ileriki günlerde ne işe yarayacağını göreceğiz.
***
Devrim Suriye’nin her köşesine yayıldı. Trajik olan şu ki şu anda Baasçılar, Alevi merkez bölgesi çevresinde, Alevistan’ın “sınırları” sayılan Hama’nın tarım düzlüklerinde, Esad’ın doğum yeri olan Kardaha köyünün bulunduğu dağların eteğindeki Sünni köylerini planlı bir şekilde yok ediyor gibi görünüyorlar.
Örneğin geçtiğimiz Çarşamba, iki Suriye helikopteri küçük bir Sünni kasabası olan Haouch’a saldırdı ve 7 bin kişiyi hayatları için kaçmaya zorladı. İki hafta boyunca Haouch ve diğer Sünni kasabaları bombalandı; bu kasabalarda isyancılar bulunuyor. Ve kanıt olmasa da, Baasçılar’ın Şam düşerse Suriye’yi bölünmeye hazırlamak için bilinçli bir politikaya sahip olduklarına dair artan bir şüphe var. Kaygı verici olan ise şu: Bu ateş “sınır”ı, I. Dünya Savaşı’ndan sonra Suriye’yi mezhep temelinde küçük devletlere bölen Fransız mandası tarafından yaratılan “Alevi Devleti”nin sınırlarına neredeyse tam olarak oturuyor.
Eklemeliyim ki 25 Mayıs’ta Sünni Hula kasabasında, boğaz kesmeler ve infazlarla gerçekleşen ilk büyük Suriye katliamının da Beşar Esad’ın kayınbiraderi Asaf Şevket’i zehirleme teşebbüsüne bir cevap olabileceğine dair şüpheler de var. Sonunda İsyancılar, geçtiğimiz Çarşamba Şam’daki bombalamada Şevket’i öldürdü. Diğerleri, zehirleme teşebbüsünün daha yakın zamanda olduğunu söylüyorlar; ama Suriye’de olmuş ve olan her şey birbiriyle bağlantılı.
Suriye’deki Dürzi topluluklarının Esad rejimiyle artan bir uyumsuzluk içinde yaşadığı, eski Fransız mini devleti Havran’ın silik sınırlarına bakın. Bu ay bölgede tehlikeli bir insan kaçırma patlaması yaşandı; ancak Lübnan Dürzi lideri Velid Canbolat, Suriye’de önde gelen Dürziler’le yaptığı telefon görüşmeleri sonucunda durumu çözülebildi. Canbolat’ın Esad ailesiyle bizzat dost-düşman-dost-düşman bir ilişkisi var. Birkaç ‘dost’ ve ‘düşman’ı atlamış olabilirim; fakat şu an durduğu nokta konusunda şüphe yok.
Canbolat geçen hafta Suriye’deki Dürzi ve Aleviler’i, Esad rejimine karşı isyana katılmaya çağırdı. Moskova’daki müttefiklerine bile saldırdı; Rusya’nın Esad’a desteğini “artık ahlaki ve siyasi açıdan kabul edilemez” olarak değerlendirdi.
Bunları söylemesinin bir sebebi var. Devrimde bu ay üç Suriyeli Dürzi öldü. Dürzi Özgür Suriye Ordusu üyesi Majd Zein Rastan, yapılan bir saldırı sırasında öldürüldü. Lajat bölgesinde hükümete bağlı askerlerin kaçmalarına yardım eden Şefik Şukayr ve Yaser Awad, Suriye ordusu tarafından infaz edildi. Şimdi Cambolat tüm Aleviler’i, hayatta kalmak için Esad’a bağımlı bir azınlık olarak kalmamaları için isyana katılmaya çağırıyor. “Alevi’yiz demeden önce Suriyeli’yiz demeliler.”
Ve Şam’ın dışındaki devrimi anlatmak için son bir istatistiki bilgi. Son rakamlara göre Suriye’nin 24 yaş altı nüfusunun % 58’i işsiz; Mısır’dan bile daha yüksek. 18-29 yaş arasının % 48’i işsiz ve bu rakam sadece Yemen’de daha yüksek. Tabi artık bir işleri var. Çoğu Suriye isyanına katıldı.
