Osmanlý’dan Cumhuriyet’e miras kalan Alevi sorunu ile yüzleþmenin belki de en sýradan baþlýklarý ‘Alevilerin sorunlarý’ ya da talepleri diye dile getirilen baþlýklarý. Cumhuriyet’le dönüþen sorun, yýllar içerisinde farklý sosyolojik, siyasi ve psikolojik unsurlarla karmaþýk bir hal almýþ durumda. Bu durumu anlamak için dile getirilen taleplerin belli ölçüde ortaklaþamamasý bile yeterlidir.
Alevi meselesinin etrafýnda Cumhuriyet’in kurucu ideolojisinden kaynaklanan tampon alan varlýðýný sürdürdükçe, maðduriyetlere doðrudan referansla sorunu ele almak mümkün olmayacak. Bu, belli adýmlarýn atýlamayacaðý anlamýna gelmiyor. Aksine maðduriyetleri gidermek için dile getirilen bazý taleplerin karþýlanmasý Türkiye’nin normalleþme sancýlarýnýn hafifletilmesi için elzem.
Cumhuriyet döneminde, sorunun tabiatýný yapýsal olarak deðiþtiren ‘tekke ve zaviyelerin kapatýlmasý’ sürecinin bidayeti ile bizleri getirip býraktýðý yer arasýnda derin bir uçurum oluþmuþ durumda. Bugün Alevi meselesinde mesafe almak bu derin uçurumun kapatýlmasý anlamýna geliyor. Bu ise oldukça zorlu, karmaþýk ve farklý implikasyonlarý olan bir soruna iþaret ediyor. Alevi meselesinin çatýþma çözümleri anlamýnda vesayet rejiminin icadý olan sorunlarýn yaþadýðý ‘kangrenleþme sürecinden’ baðýmsýz olmadýðýný anlamayan her yaklaþým, medyatik köpürtmenin eþliðinde oldukça sýð yaklaþýmlar sergilemeye mahkûmdur.
Sosyolojisi, teolojisi ve aktörleri parçalanmýþ, aðýr bedeller ödetmiþ olan bir sorun var karþýmýzda. Sorunun hasýlatý kabul edilebilecek travma oldukça büyük. Paydaþlarýn tamamýnýn kabul edilebilir ölçüde destek verecekleri bir güven artýrýcý döneme ihtiyaç var. Ýþin tam da karýþtýðý yer burasý. Güven artýrýcý adýmlarýn hayata geçmesi, paydaþlarýn bunu içselleþtirmesi ve sürecin sahici olabilmesinin tek yolu samimi bir yüzleþmeden geçiyor. Özellikle kurucu ideoloji çerçevesinde vurulan büyük darbenin merkezde yer almadýðý bir tartýþmanýn sahici olmasý imkânsýz. Böylesi bir tartýþmayý hipotetik düzeyde bile kabul etmemek ise açýklanmasý zor bir kafa karýþýklýðýna iþaret ediyor. Dolayýsýyla karþýmýzda iki baþlý bir yüzleþme sorunu bulunuyor.
Birinci yüzleþme krizi, Aleviler dýþýndaki kahir ekseriyeti oluþturan ana Sünni damarýn ve vesayet rejiminin inþa ettiði reflekslerin yaþamasý gereken yüzleþme. Bu noktada iþleyen bir süreç ve yaþanan iyileþmeler mevcut. AK Parti döneminde, hem devlet hem de toplum düzeyinde pozitif hareketlenmeler var.
Toplum düzeyinde AK Parti’nin iktidar olmasý, ana damarýn temsil sorunlarýný vesayet rejimi karþýsýnda büyük ölçüde çözmüþ oldu. 28 Þubat travmasý, belli ölçüde yasal düzeyde ama daha çok ‘de facto’ olarak atlatýldý. Devlet düzeyinde ise yine AK Parti marifetiyle ilk kez ‘Alevi sorunuyla’ yüzleþmenin ilk adýmlarýnýn atýlmasý saðlandý. Bu durumun, Alevi taleplerini karþýlamanýn dýþýnda bir önemi haiz. Týpký ‘Kürt meselesinde’ sorunun ismini bile telaffuz edemeyen bir devlet takýntýsýnýn aþýlmasý gibi; Aleviler içinde ‘meþru tartýþma alanýnýn’ inþa edilmesi, bir yönüyle iktidar eliyle ‘muhtemel bir süreç’ için sigorta poliçesi saðlanmasý anlamýna geliyordu.
Ýkinci yüzleþme alaný ise devletin ve ana sosyolojik damarýn yüzleþmesi kadar hayatidir. Bu yüzleþmeyi ‘Alevilerin kendileriyle, sorunun kaynaðýyla’ yapmalarý kaçýnýlmaz yüzleþmedir. Aksi takdirde, hangi talep karþýlanýrsa karþýlansýn, soruna yapýsal olarak müdahale edip, büyük ölçüde hitama erdirmek mümkün deðildir.
Böylesi bir yüzleþme Alevilerin, asýl maðduriyetlerin kaynaðýyla karþý karþýya gelmelerini gerektiriyor. Tek parti dönemi uygulamalarý, daha sonra vesayet rejiminin kurguladýðý hastalýklý ‘din-devlet’ iliþkilerini masaya yatýrmaya sebep olacaktýr. Bu aslýnda bir yönüyle zihinsel bir özgürleþme, yapýlan zulümlerin sebep olduðu travmalardan kurtulma, geçmiþi inþa misyonundan sýyrýlýp bir gelecek tasavvuruna sahip olma ihtimaline de iþaret etmektedir.
Türkiye iki farklý yüzleþmeyi, bir ön þart koþmaksýzýn, mütevazý kabul edilecek düzeyde bile hayata geçirmeye baþladýðýnda, her türlü ‘talep-arz’ makasýna hapsedilmiþ hak arama ve maðduriyet giderme sürecinden daha etkili ve hýzlý güven artýrýcý bir alan inþa edildiðini tecrübe edecektir.
