Irak ve Suriye, güneyde sýnýrlarýmýz boyunca uzanan iki büyük Arap devleti. Aralarýndaki sýnýr 1. Dünya Savaþý sonrasýnda Ýngilizler ve Fransýzlar tarafýndan yapay olarak çizildi. Türkiye ile bu devletler arasýndaki sýnýr da demografi ve coðrafya dikkate alýnmadan oluþmuþ bir sýnýrdýr. Dolayýsýyla Türkiye-Suriye-Irak sýnýrlarýnýn sorunlarý durduran sýnýrlar olmadýðý, tam aksine bir devletteki sorunu kýsa sürede diðer devlete de taþýdýðý rahatlýkla söylenebilir.
Irak’ýn dramý, 2003 yýlýnda ABD iþgaline uðramasýndan önce baþladý. Uygulanan ambargo en çok çocuklarý ve fakirleri vurdu. Pek çok masum insan ambargo nedeniyle hayatýný kaybetti veya sakat kaldý. 2003 Irak Ýþgali ise tarihin gördüðü en büyük barbarlýklardan biriydi. Ýþgal ve sonrasýnda Irak’ta ölen insan sayýsýnýn 1 milyonu bulduðu tahmin ediliyor.
Irak’ý iþgal eden Amerikalýlar ülke nüfusunu oluþturan Sünniler ile Þiileri birbirine düþürdü. Kürtlere ayrý bir devlet vaat edilirken, Irak’ý birarada tutan unsurlar baskýlanmaya, merkezkaç kuvvetler ise teþvik edilmeye baþlandý. Sonuç tam bir felaket oldu: Bir yandan kanlý bir mezhepsel iç savaþ baþlarken, El Kaide benzeri terör yapýlanmalarý da Irak’ý mesken tutmaya baþladý.
2011 yýlýnýn sonunda ABD, Irak’tan çekildiðinde ülke tam anlamýyla bir iç savaþ yaþýyordu. Mezhep temelli iç savaþý komþu ülkeler, özellikle de Ýran ve Suudi Arabistan büyük bir iþtahla destekledi. 2013 yýlýnda iç çatýþmalar 8 bin insanýn hayatýna maloldu. 2014’ün daha iyi geçmesi için ortada hiçbir sebep görünmüyor.
Yeni Afganistan?
Irak Savaþý, Suriye’yi de olumsuz etkiledi. Arap Baharý baþlayýp Suriye’de de kalkýþmalar silahlý hale gelince Irak’taki karýþýklýk Suriye’nin daha fazla karýþmasýna yol açtý. Hatta El Kaide baðlantýlý Selefi gruplar Irak ve Suriye’yi tek bir savaþ meydaný gibi görmeye baþladýlar. Örneðin, Irak ve Þam Ýslam Devleti örgütü (ad-Dawla al-Islâmiyya fi el-’Irâk wa-þ-Þam) her iki devleti kapsayan, Ýslam temelli bir devlet kurmayý hayal etmektedir.
Suriye’nin kuzeyinde kendi otonom bölgelerini oluþturan, Esad, ÖSO ve PYD ile çatýþan Selefi gruplar Irak’ta ise bazý Sünni aþiretlerle de iþbirliði yaparak El Anbar eyaleti ve çevresinde hükümranlýðýný kurmaya çalýþmaktadýr. En son haberlere göre Felluce El Kaide güçlerinin eline düþmüþ durumdadýr.
Irak Ordusu bilindiði üzere kendisini dahi korumakta zorlanan bir güçtür. Bu nedenle Maliki Yönetimi bir yandan komþu devletleri teröristlere yardým etmekle suçluyor, diðer yandan ABD’ye yardým çaðrýlarýnda bulunuyor. Amerika, birkaç ay önce Irak’a yüklü bir silah ve mühimmat partisi yolladý. Bu silahlarýn önümüzdeki günlerde çatýþmalarý daha da kýzýþtýrmasý bekleniyor. Ancak Baðdat’ýn ABD’den beklentisi çok daha yüksek. ABD ise Irak’taki çatýþmalara karýþmayacaðýný belirtiyor.
Kýsacasý Irak’ta iç savaþýn daha da derinleþmesini bekliyoruz. Þii-Sünni çatýþmasýna ek olarak El Kaide ve diðerleri arasýndaki çatýþma da yaygýnlaþacak ve bu durum Ýran ve Suudi Arabistan gibi komþularýn Irak üzerinden daha fazla karþý karþýya gelmesine yol açacak.
Suriye’deki durum ise Irak’tan çok daha kötü. Ölü sayýsý 130 bini geçti ve artmaya devam ediyor. Milyonlarca insan evini kaybetti, bunlarýn yarým milyondan fazlasý Türkiye’ye sýðýndý. Suriye’nin özellikle kuzeyinde taþ üstünde taþ kalmadý desek yeridir. Ne yazýk ki 2014’de bu tablonun devam etmesi bekleniyor.
Kýsacasý Türkiye sýnýrlarýnýn 1.208 km’si, yani neredeyse yarýsý kaos ve terörün kucaðýna düþmüþ durumda. Bu durum kaçýnýlmaz olarak Türkiye’yi 2014’de daha fazla etkileyecektir.
