Biliyorsunuz Alzheimer hastalýðý henüz tam tedavisi olmayan bir hastalýk. Mevcut tedaviler ile hastalýðýn gidiþi yavaþlatýlabiliyor, eþlik eden bulgular ortadan kaldýrýlabiliyor ama hastalýk tamamen yok edilemiyor. Alzheimer hastalýðý beyin hücre ölümü ile seyreden önce hafýzayý etkileyip daha sonra zihnin bütün fonksiyonlarýný teker teker ele geçiren illet bir hastalýk. Anýlarýnýzý tek tek elinizden alýyor. Dünya üzerinde Alzheimer hasta sayýsý da giderek artýyor. Hatta geçtiðimiz ay The Lancet dergisinde yayýmlanan bir makalede yaþ faktörü eþitlendiðinde2016 yýlýnda Dünya üzerinde Alzheimer hastalýðýnýn en fazla görüldüðü bölge Türkiye olarak iþaretlenmiþ. 2017 yýlýnda, Alzheimer hastalýðýnýn tedavisi için yaklaþýk 130 molekül üzerinde çalýþma yapýldý. Bu çalýþmalarýn çoðu baþarýsýzlýkla sonuçlansa da umut vaad eden moleküller de var. Bundan 2,5 yýl önce Alzheimer hastalýðýnýn tedavisi yönünde umud vaad eden moleküllerden olan LMTX® hakkýnda bir yazý yazmýþtým. Bu yazý hakkýnda çok fazla e-posta aldým, hala da günde birkaç tane bu konu ile ilgili e-postalar gelmekte. Bu molekülün orjinal adý (kimyasal içeriði) Leuco-methylthioninium bishydromethanesulfonate; LMTM’dir. LMTX® ise bu molekül üzerinde çalýþan TauRx firmasýnýn henüz piyasaya çýkmayan ilacýna verilmiþ isimdir. Ekim 2017’de LMTX®’in yeni çalýþmasý yayýmlandý. Son günlerde sosyal medyada bu ilaçla ilgili çok fazla bilgi dolaþýyor. O nedenle yazma gereði hissettim. Bu yazýda sizlere hem çalýþmalarý özetleyip hem de konu hakkýndaki fikirlerimi bildireceðim.
Önce LMTX®’in hangi mekanizma üzerinden etki ettiði konusuna deðinelim. Biliyorsunuz Alzheimer hastalýðýnda beyinde olmamasý gereken bazý anormal protein kalýntýlarý birikmekte. Bunlardan üzerinde en fazla durulan Beta Amiloid plaklarý. En çok tedavi çalýþmasý bu anormal protein üzerine. Alzheimer hastalýðýnda beyin hücreleri içerisinde biriken Tau yumaklarý üzerine yapýlan çalýþmalar daha az. LMTX® adlý molekül Tau proteini üzerinden etki etmekte.
LMTX® aslýnda Malarya ve Methemoglobinemi hastalýklarýnda FDA onaylý olarak kullanýlan bir molekül olan metilen blue içerir. Ýlk faz 2 çalýþmasý Dr. Claude Wischik baþkanlýðýnda tamamlanmýþ olup, Alzheimer hastalýðýnýn tedavisine dair ilk umutlarý 2008 yýlýnda yayýmlanan o çalýþmada vermiþtir. LMTX® üzerinde yapýlan ilk faz 3 çalýþmanýn sonuçlarý önce hüsrana uðratmýþtýr. Çalýþma datasý üzerinde uygulanan istatistik verilerine göre LMTX® kullananlarda diðer gruba göre anlamlý fark görülmemiþtir. Fakat sonradan fark edilen bir durum olmuþtur. Mevcut Alzheimer ilaçlarýný kullanmayýp sadece LMTX® alan gruptaki düzelmenin istatistiksel olarak anlamlý olduðu tespit edilmiþtir. Bu da umutlarý yeniden alevlendirmiþtir. Bunun üzerine TauRx firmasý yeni bir faz 3 klinik çalýþma dizayn etmiþtir. Sonuçlarý Ekim 2017’de yayýmlanan bu çalýþma umutlarý daha da artýrmýþtýr. Bu çalýþmaya ABD, Kanada ve Avrupa’nýn çeþitli ülkelerinden olmak üzere 108 merkez dahil edilmiþ. Çalýþma için uygun bulunan 795 erken evre Alzheimer hastasý iki gruba ayrýlmýþ. Bir gruba yüksek doz LMTX® (100 gr), diðer gruba ise çok düþük doz LMTX® (4 mg) verilmiþ. Düþük doz LMTX® verilen grup kontrol grubu olarak düþünülmüþ. Verilen ilaç idrar renginde deðiþikliðe neden olduðundan dolayý, kontrol grubuna verilen plasebo (yalancý) ilaca az miktarda molekül konmak durumunda kalýnmýþ. Çalýþma 18 ay sürmüþ. Sadece LMTX® kullanan hasta grubunda zihinsel yetilerdeki bozulmanýn, diðer gruplara kýyasla belirgin olarak azaldýðý tespit edilmiþ. Ayrýca LMTX® kullanan gruptaki beyin atrofisinin (küçülme) normal yaþlanma ile paralel olduðunu, Alzheimer hastasýndan beklenen küçülmeyi göstermediði de saptanmýþ. Alzheimer hastalarýnda görülen PET CT ile saptanan beyin glukoz kullanýmýndaki azalma, LMTX® kullanan grupta gözlenmemiþ. Bu bulgulara dayanarak LMTX®’in piyasadaki diðer Alzheimer ilaçlarýna göre üstün olduðunu çok net söyleyebiliriz. Fakat LMTX® ‘in neden diðer Alzheimer ilaçlarý ile birlikte kullanýldýðýnda etkisiz kaldýðýný açýklamamýz mümkün deðil. Yazýnýn sonunda aklýnýza takýldýðýný tahmin ettiðim sorularý ve yanýtlarýný aþaðýya sýralýyorum;
Faz 3 klinik çalýþma ne demektir?
Faz 1 ve 2 çalýþmalarýndan geçmiþ olan ilaçlarýn, etkinliðinin kanýtlanmasý ve yan etkilerinin izlenmesi amacýyla dizayn edilen, piyasaya verilmek için FDA onayý almadan önce yapýlan son çalýþmalardýr. Ýlaçlarýn piyasaya sürülmeden önce geçtikleri son aþamadýr. FDA ise ABD’de ilaçlarýn piyasaya çýkmadan önce onay almalarý gerekli olan önemli bir kurumdur.
LMTX® ne zaman piyasada olacak? Hastalarýmýz için ne zaman kullanabileceðiz?
Bunun için çözülmesi gereken birkaç sorun vardýr. Muhtemelen LMTX®’in neden diðer Alzheimer ilaçlarý ile kullanýldýðýnda etki göstermediðini açýklamak için yeni çalýþmalar dizayn edilecektir. Bu sorun aþýldýktan sonra, eðer baþka problemler çýkmazsa 2 yýl içerisinde FDA onayý alarak piyasaya çýkmasý mümkündür.
Bu þekil The Lancet dergisinden alýnmýþtýr. 2016 yýlýnda yaþ faktörü eþitlendiðinde dünyadaki Demans sýklýðýný göstermektedir. Kýrmýzý alan en fazla, koyu mavi alan ise en az görüldüðü ülkeleri temsil etmektedir.
