NEW YORK’LULAR BÝR SABAH UYANDIÐINDA METROPOLITAN’DA BÝR HAVUZDAN ‘KAN’ FIÞKIRIYORDU
Aslýnda onun hayat hikayesinden müthiþ bir film çýkar... Bir dönem (1960-70’li yýllar) Amerikan sanatýnda fýrtýnalar estirmiþ, yaptýðý performans gösterileriyle ‘Shock Art’a (þok sanatý) öncülük etmiþ bir isim Tosun Bayrak. 50 yýlý aþkýn süredir ABD’de yaþayan sanatçý bugünün modern sanat ortamýnda dahi hayal edilmesi güç ‘performanslara’ imza attý. Örneðin, ABD askerleri Vietnam’da savaþýrken, Tosun Bayrak henüz genç ve protest bir sanatçýydý. Savaþý protesto etmek istiyordu. Aklýna bir fikir geldi: Bir gece, New York’ta meþhur Metropolitan müzesinin yakýnlarýndaki fýskýyeli havuza tenekeler dolusu kýrmýzý boya boca etti. Ertesi sabah oradan geçen ABD’liler havuzdan kýpkýrmýzý, kan rengi suyun fýþkýrmakta olduðunu görünce ortalýk karýþtý. Tosun Bayrak demekteydi ki: Savaþta akacak kan hepimize bulaþacak...
Bu olay, býrakýn 1972 yýlýnýn New York’unu, günümüz sanat ortamý için dahi aðýr bir travma olurdu... Fakat Bayrak’ýn bütün iþleri eleþtirel bir ‘zemine’ oturuyordu, öyle boþ beleþ iþler deðildi.
Zaman zaman ABD polisini dahi meþgul edecek iþlere imza atan çýlgýn Türk’ün en þok edici iþlerinden biri de Bir Atölyenin Ölümü adlý doðaçlamasýydý. Bir galeri düþünün, sergiye davetlisiniz. Gidiyorsunuz ancak duvarlar bomboþ, hiçbir sanat eseri yok... Siz, tam, ‘Bizimle dalga mý geçiyor’ diye düþünmeye baþlamýþken elinde balyozla beliriyor Tosun Bayrak ve birden galerinin duvarlarýný, tavanlarýný parçalamaya baþlýyor. Geceden yerleþtirdiði fareler, hayvan sakatatlarý duvarlardan fýþkýrýyor.
Galeriye gelenler, gazeteciler... Korkuyla kýrýþýk bir telaþ ki sormayýn, kaçanlar bile oluyor.
Bir Atölye’nin Ölümü, ABD’nin söz konusu galeriyi zengin bir Vietnamlý’ya satmasý üzerine gerçekleþtirilen protest bir sanat olayýydý. ABD hem Vietnam’da savaþýyor, hem de Zengin Vietnamlýlarla iþ tutuyordu. Ýþte Tosun Bayrak bu ‘ahlaki çürümeyi’ eleþtiriyordu...
Gün geldi, devran döndü... Uzun zaman önce tasavvufi bir yola girdi Tosun Bey. Bugün 90 yaþýný sürüyor, 1974’ten beri ABD’lileri irþad etmekle meþgul. Þeyhliðinin baþlamasýyla uzunca bir süre sanat çalýþmalarýna ara verdiyse de 2000’lerde yeniden resim yapmaya baþladý.
Ýþte bu sýra dýþý sanatçýnýn son dönem eserleri yarýndan itibaren Milli Reasürans Sanat Galerisi’nde sergilenmeye baþlayacak.
Tosun Bayrak’ýn yeni sergisi Faso Fiso yarýn açýlýyor.
“Tosun Bayrak 1960’dan 2016’ya... Fasa Fiso” baþlýklý sergi; 1960’larda “Amerika’da herkesi þaþýrtan Türk” olarak gündemde olan Tosun Bayrak’ýn þok sanatýnýn ilginç boyutunu; Amerika’dan Türkiye’ye, modern kimliklerin oluþum süreçlerinden gelenekselin yapýbozumuna, yüzyýlýn ikinci yarýsýnda Soðuk Savaþ psikolojisine, toplumlarýn kültürel ve psikolojik olarak nasýl kurulduðundan nasýl bölündüðüne, dair birtakým kültürel yansýmalarýn ve temsil dinamiklerinin sanatla iliþkisini gündeme getirecek.
Sergi 5 Ekim-3 Aralýk 2016 tarihleri arasýnda... Kaçýrmayýn derim.
Umarým Tosun Bayrak’ýn insanda þaþkýnlýk ve hayranlýk uyandýran sýra dýþý hayat hikayesini filme alacak bir çýlgýn Türk çýkar...
