NEW YORK’LULAR BİR SABAH UYANDIĞINDA METROPOLITAN’DA BİR HAVUZDAN ‘KAN’ FIŞKIRIYORDU
Aslında onun hayat hikayesinden müthiş bir film çıkar... Bir dönem (1960-70’li yıllar) Amerikan sanatında fırtınalar estirmiş, yaptığı performans gösterileriyle ‘Shock Art’a (şok sanatı) öncülük etmiş bir isim Tosun Bayrak. 50 yılı aşkın süredir ABD’de yaşayan sanatçı bugünün modern sanat ortamında dahi hayal edilmesi güç ‘performanslara’ imza attı. Örneğin, ABD askerleri Vietnam’da savaşırken, Tosun Bayrak henüz genç ve protest bir sanatçıydı. Savaşı protesto etmek istiyordu. Aklına bir fikir geldi: Bir gece, New York’ta meşhur Metropolitan müzesinin yakınlarındaki fıskıyeli havuza tenekeler dolusu kırmızı boya boca etti. Ertesi sabah oradan geçen ABD’liler havuzdan kıpkırmızı, kan rengi suyun fışkırmakta olduğunu görünce ortalık karıştı. Tosun Bayrak demekteydi ki: Savaşta akacak kan hepimize bulaşacak...
Bu olay, bırakın 1972 yılının New York’unu, günümüz sanat ortamı için dahi ağır bir travma olurdu... Fakat Bayrak’ın bütün işleri eleştirel bir ‘zemine’ oturuyordu, öyle boş beleş işler değildi.
Zaman zaman ABD polisini dahi meşgul edecek işlere imza atan çılgın Türk’ün en şok edici işlerinden biri de Bir Atölyenin Ölümü adlı doğaçlamasıydı. Bir galeri düşünün, sergiye davetlisiniz. Gidiyorsunuz ancak duvarlar bomboş, hiçbir sanat eseri yok... Siz, tam, ‘Bizimle dalga mı geçiyor’ diye düşünmeye başlamışken elinde balyozla beliriyor Tosun Bayrak ve birden galerinin duvarlarını, tavanlarını parçalamaya başlıyor. Geceden yerleştirdiği fareler, hayvan sakatatları duvarlardan fışkırıyor.
Galeriye gelenler, gazeteciler... Korkuyla kırışık bir telaş ki sormayın, kaçanlar bile oluyor.
Bir Atölye’nin Ölümü, ABD’nin söz konusu galeriyi zengin bir Vietnamlı’ya satması üzerine gerçekleştirilen protest bir sanat olayıydı. ABD hem Vietnam’da savaşıyor, hem de Zengin Vietnamlılarla iş tutuyordu. İşte Tosun Bayrak bu ‘ahlaki çürümeyi’ eleştiriyordu...
Gün geldi, devran döndü... Uzun zaman önce tasavvufi bir yola girdi Tosun Bey. Bugün 90 yaşını sürüyor, 1974’ten beri ABD’lileri irşad etmekle meşgul. Şeyhliğinin başlamasıyla uzunca bir süre sanat çalışmalarına ara verdiyse de 2000’lerde yeniden resim yapmaya başladı.
İşte bu sıra dışı sanatçının son dönem eserleri yarından itibaren Milli Reasürans Sanat Galerisi’nde sergilenmeye başlayacak.
Tosun Bayrak’ın yeni sergisi Faso Fiso yarın açılıyor.
“Tosun Bayrak 1960’dan 2016’ya... Fasa Fiso” başlıklı sergi; 1960’larda “Amerika’da herkesi şaşırtan Türk” olarak gündemde olan Tosun Bayrak’ın şok sanatının ilginç boyutunu; Amerika’dan Türkiye’ye, modern kimliklerin oluşum süreçlerinden gelenekselin yapıbozumuna, yüzyılın ikinci yarısında Soğuk Savaş psikolojisine, toplumların kültürel ve psikolojik olarak nasıl kurulduğundan nasıl bölündüğüne, dair birtakım kültürel yansımaların ve temsil dinamiklerinin sanatla ilişkisini gündeme getirecek.
Sergi 5 Ekim-3 Aralık 2016 tarihleri arasında... Kaçırmayın derim.
Umarım Tosun Bayrak’ın insanda şaşkınlık ve hayranlık uyandıran sıra dışı hayat hikayesini filme alacak bir çılgın Türk çıkar...
