Anayasa Mahkemesi'nden vergide çifte cezaya iptal kararý

Kamuoyunda çok sýkýntý yaþanan konulardan birisi olan Vergi Usul Kanununun 359. maddesi konusunda daha önce de yaþanan maðduriyetleri dile getiren yazýlar yazmýþtým.

Esasen Sayýn Zekeriya Temizel'in Maliye Bakanlýðý döneminde kabul edilen deðiþikliklerle birçok kiþi maðdur edilmiþti.

Anayasa Mahkemesi (AYM) 9/3/2022 tarih ve 31773 sayýlý Resmi Gazete'de yayýmlanan kararýnda; kaçakçýlýk suçu ve vergi kabahatlerine dair yargýlamada diðerini etkileyebilecek unsurlarýn dikkate alýnmasýný saðlayacak güvencelere engel olan ve iki sürecin birbirinden baðýmsýz yürütülmesi kuralýnýn anayasaya aykýrý olduðuna ve iptaline hükmetti.

Buna göre AYM vergi kaçakçýlýðý davalarý ile bir kiþinin, ayný olay nedeni ile iki kez yargýlanýp cezalandýrýlamayacaðý çerçevesinde Vergi Usul Kanunu'nun ilgili fýkrasýný iptal etti.

Söz konuþ AYM kararýnda, "ayný fail tarafýndan ayný fiille iþlenen vergi kaçakçýlýðý suçu ile vergi kabahatlerine iliþkin yargýlama/cezalandýrma süreçleri sonucunda uygulanacak yaptýrým konusunda herhangi bir þekilde ve seviyede baðlantý kurulmasýný saðlayacak güvencelere yer vermeyen kural, söz konusu süreçlerin hakkaniyete uygun yürütülmesini engelleyebilecek niteliktedir." denilmektedir.

Yine ayný kararda "Vergi inceleme raporunun ilgili vergi dairesine bildirilmesi üzerine raporda tespiti yapýlan kabahatler bakýmýndan ceza kesme iþlemleri baþlatýlacaktýr. Anýlan Kanun'un 364. maddesinde vergi cezalarýný gerektiren olaylarýn vergi dairelerince veya yoklamaya ve vergi incelemesine yetkili olanlar tarafýndan tespit olunacaðý, 365. maddesinde ise vergi cezalarýnýn olaylarýn ilgili bulunduðu vergi bakýmýndan mükellefin baðlý olduðu vergi dairesi tarafýndan kesileceði hüküm altýna alýnmýþtýr. Cezalandýrma süreci sonucunda kiþinin ilgili kabahati iþlediði ya da iþlemediði konusunda vergi dairesince verilen karar cezai niteliktedir." Denilmek suretiyle maðduriyetin temeli açýklanmaktadýr.

Vergi suç ve cezalarýný düzenleyen Vergi Usul Kanununun 359. maddesinde halen üç temel sorun bulunmaktadýr;

- Tek bir denetim yapýlmasýna raðmen her hesap dönemi için ayrý ayrý hapis cezasý verilmesi,

- Kasýt unsuru ve hazine zararý olmasa bile ceza uygulanmasý,

- Tamamen sübjektif kriterlerle yapýlan denetim raporu sonuçlarýna göre yargý süreçlerinde Asliye Ceza Mahkemesi ve Vergi Mahkemeleri'nde ayný suç için farklý kararlar verilebilmesidir. (Örneðin ceza yargýsý mahkûmiyet kararý verirken vergi yargýsý cezalý tarhiyatý iptal edebilmekte veya tam tersi yönde kararlar oluþabilmektedir.)

Vergi Usul Kanunu'nun 359. maddesinin (a) fýkrasýnda, ver­gi ka­nun­larýna gö­re tu­tu­lan ve­ya dü­zen­le­nen ve sak­lan­ma ve ib­raz mec­bu­ri­ye­ti bu­lu­nan; def­ter ve kayýtlar­da he­sap ve mu­ha­se­be hi­le­le­ri ya­pmak, ger­çek ol­ma­yan ve­ya kay­da ko­nu iþlem­ler­le il­gi­si bu­lun­ma­yan kiþiler adýna he­sap açmak ve­ya def­ter­le­re kaydý ge­re­ken he­sap ve iþlem­le­ri ver­gi mat­rahýnýn azal­masý so­nu­cu­nu doðura­cak þekil­de ta­ma­men ve­ya kýsmen baþka def­ter, bel­ge ve­ya diðer kayýt or­tam­larýna kay­de­tmek, def­ter, kayýt ve bel­ge­le­ri tah­rif etmek, giz­lemek ve­ya muh­te­vi­yatý iti­ba­riy­le yanýltýcý bel­ge dü­zen­lemek, bu tür bel­ge­le­ri kul­la­nmak suç olarak kabul edilmiþtir.

VUK 359. maddenin (b) fýkrasýnda ise; def­ter, kayýt ve bel­ge­le­ri yok etmek ve­ya def­ter sa­hi­fe­le­ri­ni yok ede­rek ye­ri­ne baþka yap­rak­lar koymak ve­ya hiç yap­rak koy­mamak ve­ya bel­ge­le­rin asýl ve­ya su­ret­le­ri­ni ta­ma­men ve­ya kýsmen sah­te ola­rak dü­zen­le­mek ve­ya bu bel­ge­le­ri kul­la­nmak filleri suç olarak kabul edilmiþtir.

VUK 359. maddesinin bu fýkralarýnda sayýlan suçlarda, suçun oluþumu bakýmýndan (çift defter tutmak hariç) "vergi ziyaý" þartý aranmamýþtýr. Yani suçun unsurlarý arasýnda, hazine nezdinde vergi kaybý yaratmak yoktur.

Bir kiþi vergi ziyaýna yol açmasa dahi, 359. maddede yazýlý fiilleri iþlerse, ceza yargýsý deyiþi ile "vergi usul kanununa muhalefet"ten mahkûmiyet alabilmektedir.

Sonuç olarak VUK 359 maddesinde de düzenleme yapýlmasý ve yaþanan maðduriyetlerin giderilmesi çok doðru olacaktýr.