Her seçim döneminde içinde anketlerin, reklamlarýn, propaganda malzemelerinin yer aldýðý büyük bir siyasi dalga yaþanýyor. Binlerce kiþi hummalý bir çalýþma yürütüyor. Ýþin siyasi ayaðý olan teþkilatlar ve siyasetçiler dýþýnda sanat direktörlerinden grafik tasarýmcýlarýna, afiþ asanýndan seçim otobüsü þoförlerine kadar binlerce profesyonel çalýþan var. Peki özellikle anketler ve reklam kampanyalarý seçim sonuçlarýný ne kadar etkiliyor?
Kamuoyu araþtýrmalarý bir durum tespiti yapmak ve süreci yönetenlere veri saðlamaktan öte, süreci etkilemeye yönelik kullanýlýyor. Yani seçmen kitlesinin tutum ve kanaatlerini belirleyip ona göre strateji belirlemekten ziyade, seçmenin tutum ve kanaatini etkileme amacý görülebiliyor.
Anketlerin sonuçlara ciddi bir etkisi var mý? Tam olarak bilinmiyor.
Siyasi reklamlarýn etkisi ne kadardýr? O da tam olarak bilinmiyor.
Farklý kanaatler var ama mesela anket sonuçlarýnýn yayýnlanmasýnýn seçmen davranýþýný nasýl etkilediðine dair bildiðim kadarýyla bir araþtýrma, ölçümleme yok. Kampanyalarýn, reklamlarýn veya anketler üzerinden saðlanan verileri kullanmanýn sonuca ne kadar tesir ettiðine dair bilimsel bir bulgu da yok.
Ama þöyle bir kanaat var: Seçmenin kahir ekseriyetinin anketlere göre açýk ara kazanan tarafa meylettiði, kaybeden tarafta yer almak yerine kendisini mutlu edecek pozisyona doðru kaydýðý düþünülüyor.
Diðer bir kanaat, kýl payý kazanacak görünen parti veya adaya yönelik ‘yüklenme motivasyonu’ üretmesidir. Barajýn çok az farkla altýnda kalan partinin tabanýný ‘ha gayret’ diye motive ettiðini biliyoruz.
Ankette yerelde veya genelde iktidarda olan partinin risk içinde olduðuna dair bir anketin tabanda rehaveti giderdiðini, harekete geçirici bir etki yaptýðýný da biliyoruz.
Anketlere göre kendi partisi veya adayý açýk ara geride olan ve yarýþtan kopan seçmenin sandýða gitme eðilimi göstermediði de düþünülebilir. Tüm bu deðerlendirmeler anketlerin seçmen kanaati üzerinde etkisi olduðu düþüncesine dayanýyor. Ama bunlarýn hepsinin de bir yorum olduðu muhakkak.
Reklam kampanyalarýnýn, slogan, afiþ, ilan ve reklamlarýn toplam oy tablosuna nasýl bir etki yaptýðýna dair de bir ölçümleme ve bilimsel bir bulgu da yok. AK Parti’nin kadim reklamcýsý merhum Erol Olçok’un kanaati bu etkinin en fazla bir-iki puan olduðuydu. Ben ise tam aksine kendisinin her seçimde þapkadan baþka bir tavþan çýkarmayý, seçimin kaderini etkileyecek iþler yapmayý beceren bir reklamcý olduðunu, özellikle “Dompra” ve “Ayný daðýn yeliyiz” gibi müzik ve kliplerin ciddi bir motivasyon saðladýðýný düþünüyorum.
Anketlerin son seçimlerde fena halde çuvalladýðýna dair de bir algý var, hatta bunun algýnýn ötesinde büyük bir gerçeklik olduðu da söylenebilir.
Anketlerin gerçeklikten uzak sonuçlar ortaya koymasýnýn birçok sebebi sayýlabilir. Örneðin bazý firmalar siyasi yakýnlýk sebebiyle manipülasyon maksatlý anketler yayýnlýyorlar. Bazen rakibin moralini bozmak veya taraftarýn moralini artýrmak için bu manipülasyonu yapýyorlar, yani korku veya ümit aþýlamaya çalýþýyorlar.
Diðer bir sebep, anketi finanse eden kaynaðý mutlu etmeye dönük gayretler sebebiyle rakamlarla oynanmasý.
Bir diðeri, anket tekniðini, kotalamayý, saha çalýþmasý ve analiz iþlemini yapmayý beceremeyen firmalarýn kaçýnýlmaz baþarýsýzlýklarý.
Ayrýca anket þirketlerinin karþýlaþtýðý dönemsel zorluklar da saðlýklý sonuç almayý güçleþtirebiliyor. Örneðin; seçim sisteminin, siyasi ittifaklarýn, ideolojik eðilimlerin büyük deðiþimler gösterdiði geçiþ süreçlerinde tespit yapmak zorlaþýyor. Siyasi sisteme yeni bir partinin girmesi, seçim sisteminin ve iþbirliði süreçlerinin deðiþmesi ölçümlemeyi etkiliyor.
Tespit edilemeyen dip dalgalarýnýn yaþandýklarý dönemler de zorluk faktörüdür. Seçmenin kanaatini serdetmekten kaçýndýðý veya seçmenin büyük kararsýzlýklar ve tercihsel savrulmalar yaþayarak son anda belli noktalarda yoðunlaþmalarý tahmin imkânýný zayýflatýyor.
Küçük yerlerde saha þirketlerinin ve anketörlerin tespit edilerek kuþatýlmasý, sýradan vatandaþ yerine kontrol altýndaki kiþilerle anket yapýlmasý da iþin cabasý.
Tüm bu gerçeklere raðmen demokrasinin güzelliði seçim dönemlerinde bu siyasi dalgalarýn yaþanmasý, halk ile siyaset kurumu arasýndaki iliþkinin artmasýdýr.
