Ölüm insan teki için kaçýnýlmaz. Birçok kiþi çocukluk döneminde yakýnlarýndan birinin ölümüyle karþýlaþýr. Ölen kiþi bazen anne baba kardeþ gibi en yakýn kiþiler, bazen nene dedeler bazen de kendi arkadaþlarý olabilir. Anne babalarýn çocuklara ölümü anlatma, cesedi gösterip göstermeme, ölüyü gömme sürecine katýlýp katýlmama, aðýtlar arasýnda býrakýp býrakmama, yakýnýn ölümünden sonra çocuðun etkilenme derecesini takip etme vb. konularýnda ne yapacaklarýný bilmeleri gerekiyor.
Çocukluk çaðýnda psikolojik travma yaþamýþ kiþilerle çalýþýrken dinlediðim travma öykülerinden biri de çocuða ölen yakýnýn cesedinin gösterilmesi. Çocuklar ölümü anlamakta zorluk çeker ve ceset görmek onlarý kalýcý korku ve endiþe içinde býrakabilir. Önce size dinlediðim öykülerden örnekler vereyim.
“Anneannemi çok severdim. Anneannem öldüðü zaman ölü bedenini öpmem istendi.” (Kiþinin içinde anneannenin ölü bedenini öpmesi sýrasýnda var olan çocuk kiþilik þöyle dedi: “Bedeni o kadar soðuktu ki, hala üþüyorum.” Bu kiþilik bedeni kontrol ettiðinde kiþi de aniden üþüyor)
“Anneannemle yakýndýk. O öldüðünde altý yaþýndaydým. Öldüðü zamaný unutamýyorum. Onun evine girdiðimde onu beyaz bir örtü ile kapatmýþlardý. Annem çýðlýklar atarak saçýný baþýný yoluyordu. Kadýnlar aðlýyordu. (Kiþi ilk zihinsel bölünmesinin o anda olduðunu söyledi)
“Ben altý yaþýnda iken bir yaþýndaki kardeþim öldü. Komþular toplanmýþtý. Bahçede onu kefenlediler. Ben kendi baþýma kalmýþtým. Kimse bana bir þey demedi. Uzaktan olup bitenleri seyrettim. Halen o sahne canlý bir video gibi aklýmda.”
Çocuklarý en sevdikleri olsa bile ceset görmesine izin vermeyin. Gömülme sahnesini de izletmeyin. Aðýt ve aðlamanýn olduðu ortamlara da sokmayýn. Bu üç sahne de yukarýdaki klinik örneklerde görüldüðü gibi çocuðun kaldýrabileceðinden daha fazla korkutucu ve acý doludur.
Çocuðun sevdiði, hayatýnda önemli yeri olan kiþi ölümcül hasta ise çocuk ölümden önce o kiþiyle görüþebilir. Adýna veda görüþmesi demeden bir vedalaþma ortamý oluþturulabilir. Ölümden sonra o kiþinin mezarýna götürülebilir.
Çocuklara ceset göstermeyin ama onlarla ölüm konusunda konuþmaktan kaçýnmayýn. Çocuðun olup biteni anlamlandýrmasýna eþlik etmelisiniz. Eðer siz konuþmazsanýz çocuk bu anlamlandýrmayý kendi baþýna yapar. Bu kendi baþýna anlamlandýrma iþi de çocukta korku býrakan bir hale kolayca gidebilir.
Çocuklara ölümü cennet üzerinden anlatmak kültürel kodlarýmýz içinde uygun bir yoldur. Çocuða cennetin iyi bir yer olduðu, ödül olduðu, ölen kiþinin orada mutlu olduðu söylenebilir. Çünkü çocuklar hiçliði anlamaz ve yok olup gitme fikrinden tedirgin olabilir. Ayrýca ölen kiþinin uzun süreli hastalýðý ve hastalýða baðlý acýlarý varsa, ölümle acýlarýndan kurtulduðu da söylenebilir.
