Halk arasýnda anne sütünü artýrmak için önerilen bitkilerin etkileri bilimsel araþtýrmalarla da destekleniyor. Çemen tohumu, ýsýrgan yapraklarý, çörek otu ve rezene doðal desteklerden bazýlarý...
nne sütü nitratlar, yað asitleri, kaloriler, vitaminler, bazý mineraller gibi besleyici temel öðeler bakýmýndan zengin olmasýnýn yaný sýra, baðýþýklýk sistemi henüz geliþmemiþ olan bebeðin hastalýklara karþý korunmasýnda gerekli desteði saðlamaktadýr. Bu bakýmdan anne sütü yeni doðan bebeklerin saðlýklý geliþimi için en önemli kaynak olduðu biliniyor. Anne sütünde beyinde hipofiz bezinin ön tarafýnda bulunan özel hücreler tarafýndan salgýlanan prolaktin isimli hormon rol oynamaktadýr. Yeni doðan tarafýndan meme baþýna yapýlan emme uyarýsý prolaktin sekresyonunu baþlatan klasik bir nöro-endokrin reflekstir. Ancak doðumu takip eden süreçte yeterli miktarda süt oluþumunun saðlanamamasý anne sütünün kesilmesine yol açabilmektedir. Özellikle yorgunluk, stres, duygusal sorunlar, anne veya bebeðin hastalýðýna baðlý olarak anne ve bebeðin ayrý tutulmasý, vb. birçok etkene baðlý olarak laktasyonun baskýlanmasý söz konusu olabilmektedir.
Galaktagoglar ya da laktojenikler, anne sütünün miktarý ve kalitesinin artýrýlmasýnda yararlanýlan maddelerdir. Bu amaçla kullanýlan bazý sentetik ilaçlarýn (motium, metoklopramit) kan-beyin engelini geçerek santral sinir sisteminde hasar yaptýðý biliniyor. Dolayýsýyla halk arasýnda özellikle bitkisel çay ya da besleyici karýþýmlar tercih edilmektedir.
Bitkisel galaktagog tercihlerinde anne sütü miktarýný artýrýcý, sütün akýþkanlýðýný saðlayýcý özelliklerinin yaný sýra anne ve bebekte sinir sistemini rahatlatýcý, anne ve bebekte gaz/sancý sorununu giderici ve yeterli süt oluþumunu saðlamak üzere gerekli, vitamin, mineral gibi elementleri saðlayýcý formülasyonlardan yararlanýlýyor.
Sekiz gün sonra etki ediyor
Daha önce bu köþede yayýmlanan bir yazýmda çemen tohumu ve ýsýrgan yapraklarýnýn etkisinden bahsetmiþtim. Aradan geçen süreçte bu konuda yayýmlanan bazý yeni bilimsel araþtýrmalarýn sonuçlarýndan bahsetmek istiyorum.
Anne sütünü artýran bitkilerden biri olan çörekotu tohumu yemeklerimizde yararlandýðýmýz bir lezzet öðesi olmasýnýn ötesinde saðlýðýmýz için tam bir savaþçý. Çörekotunun saðlýðýmýz üzerinde etkilerinden daha önce bahsetmiþtim. Deney hayvanlarý üzerinde yürütülen yeni bir çalýþmada çörekotu tohumlarýnýn süt artýrýcý etkisi araþtýrýlmýþ. Deðirmende toz haline getirilen tohumlar sýcak su içerisinde 15 dakika kaynatýlarak hazýrlanan sulu özüt ve yaðý uzaklaþtýrýlmýþ tohumlardan alkol (yüzde 80’lik) ile tüketilerek elde edilen alkol özütü, emziren anne sýçanlara ayrý ayrý 15 gün süreyle iki farklý dozda (kilogram vücut aðýrlýðý baþýna 0.5 ve 1 gram) uygulanmýþ. Sonuçlar anne sütü miktarýndaki deðiþim ve bebek sýçanlarýn aðýrlýðýnda deðiþim izlenerek deðerlendirilmiþ ve hem sulu hem de alkollü özütün anne sütü miktarýný ve yeni doðan aðýrlýðýný belirgin bir þekilde artýrdýðý gözlemlenmiþ. Çörekotunun bu etkisinin uygulamanýn sekizinci gününden sonra belirginleþtiði bildiriliyor. Yani etkinin saðlanmasý için uzun süreli kullanýlmasý gerekiyor.
Rezene de öneriliyor
Anne sütünü artýrmak üzere halk arasýnda kullanýlan diðer bitkilerden; anason (Pimpinella anisum), rezene (Foeniculum vulgare) ve frenk kimyonu (Carum carvi) meyveleri, her üçü de ayný bitki ailesinden. Bunlardan anason ve rezene benzer bileþenlere sahip. Ýçerisindeki uçucu bileþenlerden anetolün kadýn hormonuna benzer (östrojenik) etkisine baðlý olarak süt salgýsýný artýrdýðý, adeti söktüðü ve doðumu kolaylaþtýrdýðý bildirilmektedir. Doðumu kolaylaþtýrýcý etkisi nedeniyle doðuma yardýmcý olmasý için hamileliðin son haftasýnda kullanýlmasý öneriliyor. Anetol yapýsal olarak dopamin ile benzeþtiðinden, dopaminin reseptöre baðlanarak prolaktin sekresyonunu baskýlayýcý etkisini önlemekte, buna baðlý olarak da prolaktin salýmýný uyararak süt üretiminin artmasýný saðlamaktadýr.
Anason da anne sütü artýrýcý özelliðinin yaný sýra yatýþtýrýcý ve rahatlatýcý, anne ve bebekte gaz, þiþkinlik, iþtah kaybý gibi önemli sindirim sorunlarý üzerinde etkisine baðlý olarak halk arasýnda kullanýlýyor. Rezene ve anason özellikle bebek koliklerinde yararlý olabiliyor. Bu bitkiler süt artýrýcý özelliklerinin yaný sýra anne ve bebeði soðuk algýnlýðý enfeksiyonlarý, öksürük, bronþit gibi hastalýklardan da koruyucu rol üstleniyor. Anasonun sulu ve alkollü özütlerinin deney hayvanlarýnda süt üretimi üzerindeki etkisi, çörekotu üzerinde araþtýrma yapan grup tarafýndan benzer deney protokolü ile incelenmiþ. Deðirmen ile parçalanan anason meyvelerinden çörekotunda olduðu gibi su ve alkolle (yüzde 80’lik) iki ayrý özüt hazýrlanmýþ ve yine emziren sýçanlara ayný miktarlarda 15 gün süresince verilerek sonuçlar deðerlendirilmiþ. Anasonun sulu özütünün verilmesinden 23 saat sonra süt miktarýnýn hemen hýzla arttýðý ve yedi gün sonunda en yüksek deðerine eriþtiði, ancak daha sonra tekrar düþüþ gösterdiði gözlemlenmiþ. Alkollü özütün etkisi ise üç gün sonra baþlayarak süt miktarýnda 15 gün sonunda sulu özütten daha yüksek bir deðere ulaþmýþ. Alkollü özütün daha yüksek etki göstermesi içerisinde trans-anetolün yaný sýra anasona kokusunu veren anetol taþýmasý ile iliþkilendirilmiþ.
Rezene ve anason süt arttýrýcý özelliklerinin yaný sýra anne ve bebeði soðuk algýnlýðý enfeksiyonlarý, öksürük, bronþit gibi hastalýklardan da koruyor.
Halk arasýnda anne sütünü artýrmak için önerilen bitkilerin etkileri bilimsel araþtýrmalar ile de destekleniyor. Hiç þüphesiz bu amaçla kullanýlacak bitkilerin kalitesinin anne ve bebeklerin saðlýðý üzerinde doðrudan etkili olabileceðini göz önünde bulundurmak gerekiyor. Dolayýsýyla mutlaka tarým ve veteriner ilaçlarý, aðýr metaller ve çevresel toksinler taþýyýp taþýmadýðý kontrol edilmiþ, mikrop bulaþmamýþ; kalitesine güvenilir ambalajlý ve markalý ürünlerin kullanýlmasý gerektiði unutulmamalý.
