Arap Yarýmadasý'nda herkese ayar verme çabasý giderek tehlikeli hal alýyor. Evdeki hesap çarþýya uymuyor.
50 yýl önce Ýsrail’in çevresindeki herkese savaþ açmasýna, Akabe Körfezi’ne geçiþi saðlayan Tiran Boðazý’ný Mýsýr’ýn ablukaya almasý neden olmuþtu. Tiran Boðazý, Ýsrail Eylat ve Ürdün Akabe limanlarýnýn kapýsýydý.
Mýsýr, Þarm El Þeyh’in 5-6 mil açýðýndaki iki boþ ada üzerinden Eylat’ý ablukaya aldý diye Ýsrail, Haziran 1967’de Mýsýr’ý vurdu.
Adalar: Tiran ve Sanafir.
Mýsýr, kendini savaþa atacak kadar önemsediði bu iki adayý, þimdi Suudi Arabistan’a veriyor... Riyad yönetimi, ayný zamanda Suudi kýyýsýna da bakan bu adalara köprü yapýp, Mýsýr’a uzanacakmýþ. Riyad benzer bir uzun köprü ile Bahreyn’i kendine baðlamýþtý.
Bu adalar meselesi, Suudi Arabistan’ýn bölgedeki stratejik emelleri açýsýndan bazý ipuçlarý veriyor. Örneðin adalar Mýsýr topraðý iken de buraya köprü yapýlabilir, ancak anlaþýlan tapulu malý tercih ediyorlar. Peki Bahreyn’i kendine baðlayan, Mýsýr’a da yol yapan Riyad, bölgede baþka sýnýr düzenlemeleri de istiyor mu?
Mesela Katar diye bir ülkenin varlýðýna Riyad’ýn katlanamadýðý, eskiden beri bilinir. Bunu ilk kez 30 yýl önce bölgede dolaþýrken gözlemiþtik.
Katar yarýmadasýndaki kabilelerin ayrý devlet kurmasýný fuzuli gören Suudi Arabistan’ýn olabildiðince az sýnýr çizgisi taþýyan bir yarýmada arzuladýðý, o zaman da konuþulurdu. Anlaþýlan, o yarýmadanýn Katar kýsmýnda bulunan doðalgaz yataklarý, bu arzuyu daha da körükledi. Sadece petrole dayalý ekonomiye bir de doðal gaz alternatifi? Fena olmaz diye düþünen vardýr. Son geliþmeler, 30 yýl önce ‘dedikodu’ denebilecek konunun, bugün icraat aþamasýnda olduðunu gösteriyor.
Tabii bölgenin kadim özelliði de, dýþarý pirince giderken, evdeki bulgurdan olmaktýr. Katar kimsenin vilayeti olmayý kabul etmez. Katar’a yönelik tavýr, hukuki deðil. Ama gereksiz kriz baþlatýldý ve þimdi yarýmadayý olduðu gibi muhafaza etmek de güçleþecek.
Trump'ýn ipi
Donald Trump’ýn Mayýs ayý sonundaki Suudi Arabistan ziyaretinin Suudi Arabistan ve Mýsýr’a bazý ilhamlar verdiði anlaþýlýyor. Ancak temel soru þu: Trump’ýn ipiyle kuyuya inilir mi?
Önce Katar’a yüklenen; sonra Katar’da ABD üssü olduðunu bilmediði anlaþýlan; Katar emirine arabuluculuk öneren; sonra bir daha Katar’a yüklenen; beþ gün sonra da Katar’a 12 milyar dolara savaþ uçaðý satan ABD Yönetiminin Baþkaný...
Katar’ýn silah sipariþi ve ardýndan 4 ABD savaþ gemisinin Katar’da askeri manevraya katýlmasý ile sorunun çözüldüðünü düþünmek, yanýltýcý olur. Olsa olsa, Suudi Arabistan Katar’ý iþgale cesaret edemez. Ama o kadar.
Suudi Arabistan, Mýsýr’ý da kullanarak ABD’deki lobi gücüyle Katar’ý sindirme çabasýnda. Katar oyunu yeni gördüðü için, lobi ve ABD ekonomisi sipariþleri ile denge kurmaya çalýþýyor. Ancak sorun, Katar’a hava ve karadan uygulanan haksýz - hukuksuz abluka.
Bu hafta ABD Dýþiþleri Bakaný Tillerson’dan yeni arabuluculuk giriþimleri gelebilir.
Ve ‘teröre destek’ vs hikaye, çünkü bölgede durum, ‘tencere dibin kara’ durumu... El Kaide’nin nasýl yaratýldýðýný Trump bilmez ama buralarda herkes biliyor. DEAÞ’ýn kurucu eþ baþkanlarýnýn Obama ve Hillary olduðunu söyleyen Trump, o sözleri unuttu... Bu nedenle verilen sözlere ve uzatýlan ipe güvenerek iþ baþlatmanýn önemli riskleri var. Bu riskler Suriye’de maþa olarak kullanýlan PKK uzantýsý terör örgütleri için de geçerli.
50 yýl önce uðruna savaþýlan adalar
Daha 1967 savaþýnýn 50. yýldönümü yeni geçti. Ýsrail’in 6 günde üç Arap ülkesinden dilediði kadar toprak aldýðý savaþ... Mýsýr’dan Sina ve Gazze; Ürdün’den Batý Þeria ve Doðu Kudüs; Suriye’den de Golan Tepeleri’nin alýndýðý, Ýsrail’in kolaylýkla Ýskenderiye, Kahire, Amman ya da Þam’a girme noktasýna geldiði 6 gün Savaþý... Savaþý Ýsrail baþlatmýþ ama gerekçesini de Mýsýr - Nasýr vermiþti. Þimdi Nasýr’a savaþ ve yenilgi yolu açan adalarý Abdülfettah Sisi, Suudi Arabistan’a veriyor.
Adalar Osmanlý Ýdaresinden kalma. 1906’da Ýngiltere iþgalindeki Mýsýr, ‘Osmanlý ile aramýzda sýnýrdý’ diyor. Sonra ‘Aslýnda adalar Riyad malý idi, 1950’de Ýsrail kapmasýn diye Mýsýr’ýn korumasýna verildi’ lafý çýktý. Nasýr’ýn ayný görüþte olmadýðýný biliyoruz. Ýsrail zaten 1967’de orayý kimseye sormadan aldý ve 1979 Camp David anlaþmasýnýn ardýndan adalarý Mýsýr’a verdi.
- Peki Suudi nereden çýktý?
Riyad’ýn Abdülfettah Sisi’ye verdiði 24-25 milyar dolara karþýlýk adalarýn hediye verildiði söyleniyor.
- Mýsýr bu iþe ne diyor?
Muhammed Mursi’yi Hamas’a Sina’da toprak vermekle suçlayan Sisi, bu tür kararlarý yasaklayan Anayasa maddesi yazmýþtý. Þimdi kendisi daha aðýr mülkiyet devri yapýyor.
- Yani Sisi yasa dýþý iþ yaptý...
Adalarýn devrine mahkemeler hayýr dedi. Ama en son Meclisin önceki gün onay verdiði söyleniyor. Gerçi oturuma katýlan milletvekilleri oylamanýn farkýna varmamýþ. Bir de, bu iþlere Sisi deðil, Baþbakan imza atmýþ. Gerekirse o gürültüye gidecek. Son durumda adalarýn devri için fazla engel yok.
- Ýsrail ne diyor?
Ýsrail medyasýna göre Ýsrail’den izin alýnmýþ. Riyad, adalarýn Ýsrail’e karþý kullanýlmayacaðýna garanti veriyor. Ýsrail de Riyad ile iþbirliðinin bir sembolü olarak devire onay veriyor ve bu sayede Riyad ile daha yakýn iþbirliði arzu ediyor.
