Geçtiðimiz haftalarda Dünya Arý Günü kutlandý. “Her þeyin de bir günü var artýk, bir arý eksikti” demeyin. Arý dünya için olmazsa olmaz, baþ tacý onlar. Türkiye arý ve bitki çeþitliliðinde dünyada ilk sýralarda. Dolayýsý ile bu coðrafyada yaþayanlar olarak arýlara sahip çýkmak görevimiz. Peki soktuðunda canýmýzý fena yakan, laf dinlemeyen, iletiþim kuramadýðýmýz bir hayvaný neden önemseyelim? Gelin bunu yýllarýný arýlara veren bir uzmandan dinleyelim.
Uzun yýllar arýcýlýk sektöründe çalýþtý, arýcýlýkla ilgili pek çok kitabýn yazarý. Türkiye’nin dört bir yanýný gezerek arýcýlarý eðitiyor. Balda naftalin sorununun en büyük savaþçýlarýndan. Naftalin demek zehir demek; yani balda zehir sorununu çözen kiþilerden biri. Türkiye genelinde beþ bin arýcýya eðitim verdi. Bu eðitim turlarýnda bir þeyi daha keþfetti: Arýcýlarýn kendi kullandýklarý ve tavuklara verilen antibiyotikleri arýya da verdiklerini. Bu uygulama insan saðlýðýný tehdit etmekteydi ve yaptýðý çalýþmalarla antibiyotik kullanýmý konusunda da bilinçlenme saðladý. Onlarý çok sevdiðini söylüyor, inanýlmasý zor ama kendisiyle sohbet ederken yanýmýzdan geçen arýlara davranýþý, sakinliði bunun bir kanýtý… Sizi arý uzmaný Taylan Samancý ile tanýþtýrmak isterim!
Arý, doða için dünya için neden bu kadar önemli?
Arýlar tozlaþmada çok önemli bir görevi üstleniyor. Tozlaþmanýn %80’i arýlar sayesinde gerçekleþiyor. Tozlaþma demek, tarýmsal üretim, hayatýn devamlýlýðý demek. Arýlar olmazsa yaþam olmaz. O nedenle bir arý kovaný da olsa imkaný olan herkesin bahçesinde, terasýnda arý kovaný beslemesini o tadý yaþamasýný tavsiye ediyorum.
Nasýl yapacaðýz bunu?
Eðer bir kiþi hobi olarak arýcýlýk yapmaya karar verdiyse ve arý kovanýný koyabileceði bir yeri varsa ilk önce arýcýlýk konusunda bir eðitime katýlmalý. Arýcýlýk kitaplarý okuyup bilgi sahibi olduktan sonra arýcýlýk yapan birinden de yardým alabilir. Arý kovaný alýp yavaþ yavaþ deneyim kazanmasý gerekiyor. Arý kovaný bir bebek gibidir. Ýlgi ve sevgi gerekiyor…
Sevgi kýsmýný nasýl yapacaðýz?
Onlar hisseder, emin olun. Arýlar kendilerine bir zarar verilmediði sürece kimseye zarar vermez. O nedenle herkes arýcýlýk yapabilir. Avrupa da bunun en güzel örneklerini görebiliyoruz. Ýnsanlar þehrin içindeki yeþilliðin, çiçeklerin yok olmamasý için çatýlarda arý kovaný besliyor…
Size arýlarlarla ilgili bir proje için açýk çek verilse ne yapardýnýz?
Yapacaðým ilk iþ arýcýlýðýn modernizasyonunu saðlamak olurdu. Çünkü ülkemiz dünyada ikinci arýcýlýk ülkesi olmasýna raðmen kovan baþý bal veriminde geride. Bunun aþýlmasý için modern arýcýlýk ekipmanlarýnýn kullanýlmasý ve kitlesel arýcýlýk eðitimlerinin verilmesi ile gerçekleþtirileceðini düþünüyorum. Diðer bir projemde arý hastalýklarýyla mücadelede olurdu. Ülkemize ait arý ýrklarýndan hastalýklara karþý genetik üstünlük saðlayacak güçlü arý ýrklarýnýn oluþturulmasý gerekiyor.
Yeni ýrklar yaratmaktan mý bahsediyorsunuz, tehlikeli deðil mi bu?
Hayýr tehlikeli deðil. Yeni ýrklar deðil dayanýklý ýrklar yaratacaðýz. Elimizdeki hastalýklara karþý güçlü arý ýrklarýndan seleksiyon yani seçim yaparak genetik olarak daha güçlü arýlarla çalýþacaðýz. Böylece arýlar hastalanmayacak ve arýcýlarda ilaç kullanmak zorunda kalmayacak.
Anladýðým kadarýyla arýcýlýkta Türkiye potansiyelinin çok gerisinde…
Türkiye arýcýlýk açýsýndan iyi ama çok daha iyi seviyelere gelebilir. Yedi milyon arý kovanýyla, kovan sayýsý ile Çin’den sonra dünyanýn ikinci büyük arýcýlýk ülkesi. Fakat bal dýþýndaki diðer arý ürünlerinin üretimi çok az. Anadolu coðrafyasý çok zengin bir flora ve bitki çeþitliliðine sahip. Tüm Avrupa’daki endemik bitkilerin üçte biri Anadolu coðrafyasýnda bulunuyor. Bazý fenolik ve flavanoidler dünyada sadece Anadolu propolisinde bulunuyor. Bunu dünyaya anlatmamýz lazým. Ben ve eþim, ekibimizle Anadolu propolisini bir dünya markasý yapmak istiyoruz.
Nasýl olacak bu iþ?
Arýcýlarýmýzýn gerek Çin’den gelen ürünlerle piyasada rekabet edememesi gerek nasýl tüketileceði konusunda yeterince bilgi sahibi olmamalarý nedeniyle propolis üretilemiyordu. Fakat baþlattýðýmýz ‘Sözleþmeli Arýcýlýk’ modeli kapsamýnda, ekibimizdeki uzmanlar ile arýcýlarýmýza eðitim veriyor ve bilinçlenmeyi arttýrýyoruz.
ARI KOVANINDA ÇALIÞMAYANA YER YOK
Sizi hiç arý sokmadý mý?
Arýcýlýk Bölümü’ne baþladýðým ilk hafta birkaç teorik eðitimden sonra sýnýf arkadaþlarýmýzla ve hocamýzla birlikte arý kovanlarýný açacaktýk. Arý maskelerimizi giydik, kovanlarý açtýk ve hocamýz, arýlarla ilgili bilgi verirken bir arkadaþým el demirini kovanýn içine düþürdü. Arýlar çok sinirlendi her tarafýmýzý sardý. Maskemin deliði etrafýnda dolaþan ve açýklýk arayan arýlardan biri delikten içeri girdi. Arkasýnda býraktýðý kokuyla (Feromon) diðerleri. Maskemin içinde bir anda arýlar doldu. Arýlar baþýmdan olmak üzere sokmaya baþladýlar. Arkadaþlarýmýn baþýmdan aþaðý iki kova su dökmesiyle olay son buldu. Arýlarla ilk tanýþmam kötü oldu ama baþýmý sokan arýlarýn iðnesindeki arý zehrinden mi bilmem iki sene sonra okulu birincilikle bitirdim. Tabi bu süreçte arýlara nasýl yaklaþýlmasý gerektiðini de öðrenmiþ oldum…
Ýnsanlarýn arýlar ile ilgili yanlýþ bildiði konu nedir?
Arý savunma amacýyla iðnesini kullanýr, ýsýrmaz. Kullandýðý anda da geri çekemediði ve iç organlarýnýn dýþarý çýkmasý sebebiyle ölür. Diðer bir tespitimde doðada bitkilerden bal, polen ve propolis toplayan iþçi arýlarýn erkek sanýlmasý. Halbuki arý kolonisinde diþiler hakimdir. Kraliçe arý ve çalýþan arýlarýn tümü diþidir. Erkek arýlar, kovanda ana arýyý döllemek için tutulur. Nektar alýmý zamanýnda diþi arýlar erkek arýlarý kovandan atar. Kovanda çok az sayýda erkek arý kalýr. Onlar da kovaný güven altýnda tutmak içindir. Çalýþmayana yer yok kovanlarda.
Arýlarýn balýný izinsiz almak onlarý sömürmek olmuyor mu?
Teknik arýcýlýkta asla kovandaki bütün ürünler alýnmaz. Bir miktar arýlarýn kendi yaþamlarýný saðlayabilmeleri için kovanda býrakýlýr. Aksine ballarý alýnmazsa nasýl olsa yeteri kadar var diye düþünüp nektar toplamazlar. Bu nedenle de doðada tozlaþma yavaþlar.
