Arjantin son on beþ yýlda ikinci defa MOROTORYUM ilan etti. Dýþ borçlularýna “sizin borçlarý ödeyemiyorum, gelin bunlarý uygun ekonomik þartlarda yeniden yapýlandýralým” diyor.
Daha yüz yýl evvel, Arjantin dünyanýn altýncý büyük ekonomisi idi. Fransa ile yarýþýyordu. Agro endüstrisi oldukça geliþmiþ bulunan bu ülke, dünya et fiyatlarýnýn oluþumunun en önemli aktörü idi. Pekiyi ne oldu da bu güçlü ekonomi dize geldi?. Yýllarca cari açýðýný sýcak para ile kapatmasý onu bu sonuca götürdü. Tabii ki siyasi istikrarsýzlýk beraberinde doðdu. Yanlýþ özelleþtirmeler yeni yeni karteller ortaya çýkardý. Özelleþtirmeden beklenilen yarar saðlanamadý. Ýspanyanýn ülke içinde ekonomik aðýrlýðý gittikçe büyüdü. Halk ürettiðinden fazla tüketir oldu. Geçmiþ yüz yýlýn tekrar devam edeceði rehaveti ile, rakip ülkelerdeki agro- endüstrinin verimlilik artýþýna yabancý kalýndý. Arjantin parasýnýn “namusu” vardý, para gitgide deðer kazandý, içeride yaþanan enflasyonla kur baðlarý tamamen koptu.
Arjantin bu son morotoryum ile uluslar arasý mali piyasalarýn güvenini kaybetti. Bu güvensizlik ortamýný ortadan kaldýrmak bir hayli zor olacak. Arjantin halký kemerleri son deliðine kadar sýkmak durumundadýr. Þimdiki nesil, gelecekteki nesillerden aldýðý borçlarý kapatmak için çok çalýþacak, tasarruf edecek, yerli mallarýna dönecek, ekonomideki çarpýk yapýlaþmayý ortadan kaldýracak. Pekiyi bunlarý yapabilecek siyasi güç ve istikrar var mý sorusunun cevabý nedir. Bana göre böyle bir iktidar yok. Tribünlere oynayarak, IMF ile çatýþarak ekonomide istikrar arayýþý sonuç vermez.
Arjantinin Ýspanya ile derin bir sosyolojik baðý olduðundan, bu güçlü baðýn, onun bu krizden çýkarabileceði ümit edilebilir. Ne var ki, Ýspanya da bir nevi hasta adam. Ýspanyanýn durumu bizim bir darbý-meselimize çok uyuyor, “kendisi himmeti muhtaç bir dede nerede kaldý gayrýya himmet ede”.
Arjantinin içine düþtüðü bu durum, uzun müddet cari açýk vermekte olan ülkelere ders olmalýdýr. Cari açýk bir iki yýl geçiþtirilebilir, satýlacak devlet ve özel sektör mallarý satýlýr, sonra?. Sonrasý halkýn önemli miktarda kemer sýkmasý ile ve zorluklara göðüs germesi ile yeni dengeler oluþturulur. Böyle durumlarýn siyasi bedellerinin olduðu da unutulmamalýdýr.
