189 sene önce baðýmsýzlýðýný ilan eden Brezilya’nýn Bahia eyaletinin baþkenti Salvador, her yýl 2 Temmuz’da kutlama yapýyor. Sokaklar karnaval yeri gibi. Ýki kentten oluþan ve asansörle birbirine baðlanan þehir sokak konserleri, yemekleri ve insanlarýyla her rengi barýndýrýyor.
Yýl 1500. Portekizli Pedro Alvares Cabral, Hindistan’a gitmeye çalýþýrken Bahia’nýn güney sahillerine ulaþýr. Cabral ile baþlayan Portekiz istilasý, 1549’da Salvador kentinin kurulmasýna kadar devam eder. Salvador, neredeyse 18’inci yüzyýla kadar Amerika kýtasýndaki Portekiz kolonilerinin idari ve dini merkezi olacaktýr. Portekizli sömürgeciler eski kýtadan getirilen þeker kamýþýný bu bölgede eker. Önemli tüketim malzemelerinden biri haline gelen þeker Bahia’nýn nemli, tropik iklimine kolaylýkla uyum saðlar ancak þekerin yaygýn olarak üretilebilmesi için tarlalarda çalýþacak insana ihtiyaç vardýr. Sömürgeciler bunun için yerlileri uygun görse de hayat tarzýný deðiþtirmek istemeyen yerliler bir türlü iþgücüne dönüþtürülemez. Tüm zorlamalara raðmen baþarýlý olamayan Portekizliler çareyi Afrika kýtasýndan köle getirmekte bulurlar. 1888 yýlýna kadar özellikle Batý Afrika ülkelerinden bir milyonun üzerinde köle getirilir. O dönemin þartlarýnda yapýlan uzun yolculuklarda kölelerin çoðu daha Bahia’ya gelmeden ölür.
189 YILDIR KUTLUYORLAR
Bahia, Brezilya’da baðýmsýzlýðýný son ilan eden eyalet. Uzun çarpýþmalardan sonra 2 Temmuz 1823 günü baðýmsýzlýða kavuþur Bahialýlar. Ýþte o günden beri kutlanan Baðýmsýzlýk Günü, her yýl renkli etkinliklere sahne olur. Bandolar geçer, kendine has giysileriyle ‘Baiana’lar, yani Bahialý kadýnlar yürür, baþlarýnda sembolik meyve sepetleriyle. Atlýlar da vardýr, yüzleri kiremit kýrmýzýsýna boyanmýþ temsili Kýzýlderililer de. Ne þanslýydým ki bir 2 Temmuz günü Bahia’nýn baþkenti Salvador’daydým. Brezilya’da beni en çok etkileyen yerlerden biri olan Salvador, karnaval günü kadar renkli ve hareketliydi.
Nüfusunun çoðunluðu siyahiler olan Salvador’da gördüðüm her insan, bölgenin yaþadýðý acýmasýz geçmiþi anýmsattý. Artýk Afrika kökenli Bahialýlar köle olarak satýlmýyor ancak çoðunun yaþam þartlarýnýn yeterince iyi olduðu söylenemez. Bunu çok takýyor görünmüyorlardý, en azýndan o gün için. Belki de içlerindeki müzik ve dans sevgisi yaþama tutunmalarýný saðlýyor diye düþünmeden edemedim. Özellikle Baðýmsýzlýk Günü akþamý kentin her köþesinde bir eðlence vardý. Tesadüfen yoldan geçerken rastladýðým görüntü, müzik ve dansýn ancak yürekten gelebileceðini anlamamý saðladý. Bacaklarý olmadýðý için tekerlekli sandalyeye mahkum bir genç kýz, kendini müziðin ritmine kaptýrmýþ, dansediyordu bedeninin yarýsýyla ve öyle mutluydu ki...
Salvador, aþaðý ve yukarý kentten oluþuyor, iki kent birbirine Elevador Lacerda (Lacerda Asansörü) ile baðlanýyor. Yukarý kentin en ilgi çeken bölümü Pelourinho; kilise, saray ve konaklarýyla þaþaalý yaþamlara þahit olmuþ ancak zamanla önemini yitirmiþ, eskimiþ, yýpranmýþ. Son yýllarda kentlerini güzelleþtirmek, daha çekici hale getirmek için çaba göstermeye baþlamýþ Salvadorlular.
TURÝZM POLÝSLERÝ KORUYOR
Bugün ‘turizm polisleri’ tarafýndan korunan bölge Brezilya’da kendinizi güvende hissedeceðiniz nadir turistik merkezlerden. Günün her saatinde sokak konserleri dinleyebileceðiniz, yöreye özgü yemekler yiyebileceðiniz ve el sanatlarýndan örnekler satýn alabileceðiniz restoran, kafe ve dükkanlarýyla Pelourinho her an capcanlý. Bir de Gastronomi Müzesi (SENAC) var bölgede. Bu sevimli müze, satýþ maðazasý ve restoranýyla benim gibi damak tadýna düþkün gezginler için bulunmaz bir nimet. Deniz mahsulleri, tavuk, et, sakatat, sebze, meyve, bakliyat ve yemiþlerin kullanýldýðý pek çok yöresel yemeði bu restoranda tadabilirsiniz. Sadece SENAC’ta deðil, kentin ünlü restoranlarýnda da yöresel yemekler yiyebilirsiniz ancak birkaç liraya sokakta karýn doyurmak da mümkün. Yerel kýyafetleri içindeki kadýnlar, kimini oracýkta piþirdikleri yiyecekleri satarlar gün boyu. Bunlardan belki de en ünlüsü akaraje. Ezilmiþ soya fasulyesinden hazýrlanan hamur, dende yaðýnda kýzartýlýyor. Çok aðýr olan bu yaðýn en büyük özelliði yiyeceklere yoðun bir turuncu renk vermesi. Kýzartýldýktan sonra ortasý açýlan ekmeðin içine karides (camarao), acý biber sosu (pimenta), yer fýstýðý ve hindistan cevizi sütüyla hazýrlanan püre (vatapa), bamya türlüsü (caruru) ve doðranmýþ domates konuyor. Bu çok doyurucu sokak yemeðinin fiyatý 2-3 liradan fazla deðil.
TATLILARIN ÝÇÝNDE MEYVE VAR
Bahialýlar deniz ürünlerine çok düþkün. Balýk, karides, midye, kalamar... Kimi zaman hindistan cevizi sütüyle karýþýp türlüye dönüþüyor, kimi zaman kýzartýlýyor yahut sebzelerle buluþuyorlar. Yörenin en ünlü yemeklerinden biri de genellikle balýk, yengeç veya karidesle yapýlan moqueca. Dilimlenmiþ balýk, hindistan cevizi sütü, palmiye yaðý, soðan, sarýmsak, domates ve kiþniþle hazýrlanan türlü, toprak kaplarda getiriliyor masanýza. Yanýnda manyok püresi ve pirinç pilavý var. Brezilyalýlar tatlýyý çok seviyor. Þurupta piþirilmiþ ananas, yumurtayla yapýlan ambrosia, muz, balkabaðý þekerlemeleri, hindistan cevizi pudingi Salvador’da bulabileceðiniz tatlýlar arasýnda.
Meyvelerin renkliliði çok kültürlülüðün ifadesi
PAZARLAR, Salvador’un en renkli yerlerinden biri. Özellikle de Feira de Sao Joaquim. Neyse ki yanýmda bir Salvadorlu var. Güzeller güzeli Sandra, tatil gününü benimle geçirmeyi kabul etmiþ ve pazara birlikte gitmeyi önermiþ. “Ben yanýndayken rahat ol. Kimse seni rahatsýz etmez, istediðin gibi fotoðraf çekebilirsin” diyor. Brezilya’da fotoðraf çekerken çekiniyorum çünkü Rio’daki evsahibem Taciana fotoðraf makinemi görünce çok dikkatli olmamý, kapkaççýlarýn turistleri hedef aldýðýný söylemiþti. Yanýmda Sandra varken rahatým. Muzlarý çekiyorum, ananaslarý, papayalarý, portakallarý, pazarcýlarý, çocuklarý...
Feira de Sao Joaquim, biraz Eminönü’nü andýrýyor. En az onun kadar kalabalýk. En az onun kadar renkli. Her sokakta baþka bir sürprizle karþýlaþýyor insan. Bir saðýnýza, bir solunuza bakýyor, ahþap bebekler satan dükkana dalýyor, toprak kaplarý elliyor, baharatlarý kokluyorsunuz. Kimi sokaklarda eritilmiþ camdan yapýlma boncuklar satýlýyor. Dizi dizi, renk renk asýlmýþlar çivilere.
El arabasýyla bir satýcý geçiyor, rengarenk biberler var tezgahýnda. Biraz ilerlediðinizde saða sola dönen sokaklar çýkýyor karþýnýza. Karar vermek, seçim yapmak lazým. Sandra kolumdan çekiþtirip meyveciler sokaðýna götürüyor. Bir yerde ananas yýðýnlarý, yanýnda kavun, karpuz, portakal, muz... Bunlar bildiðimiz meyveler. Bilip adýný sayabildiklerimiz. Bir de bilmediklerimiz var, maracuja (çarkýfelek meyvesi), guarana (guava), caju (kaju fýstýðýnýn yenen meyvesi), pitanga (ufak, kýrmýzý bir meyve), dikenli kabuðuyla kocaman jaca meyvesi ve daha nicesi. Bu meyvelerin renkliliði, Brezilya’nýn çok kültürlülüðünün bir ifadesi sanki. Her renkten, her kökenden gelen insanýn bir arada yaþamasý gibi, pazardaki meyveler de bir arada gözüme çok güzel görünüyor.
Uçak çok uygun deðil
THY haftanýn belli günleri Brezilya’nýn baþkenti Sao Paulo’ya uçuyor. Önce baþkentte biraz vakit geçirip sonra yerel havayollarýndan biriyle Salvador’a uçabilirsiniz. Brezilya çok büyük bir ülke olduðu için mesafeler de uzun. Bu nedenle pek çok yere uçmak durumunda kalýyorsunuz. Uçak biletleri pek uygun fiyatlý deðil.
Kahvaltýda tropik meyve
SALVADOR hem tarihi hem plajlarýyla Brezilya’nýn en çekici kentlerinden biri olduðu için pek çok konaklama imkaný saðlýyor. Çok þýk otellerde de kalabilirsiniz, pousada denen pansiyon tipi yerlerde de. Tarihe yakýn olmak için yukarý kentte, denize yakýn olmak için aþaðý kentte konaklanabilir. Ben aþaðý kentte pousada’da kalmýþtým. Kahvaltýdaki tropik meyvelerin tadýný unutamýyorum!
Dans gibi spor CAPOEIRA
CAPOEIRA bir tür savunma sporu. Daha çok dansý andýrýyor. Capoeira, yaklaþýk 400 yýl önce Brezilya’ya getirilen kölelerce geliþtirilmiþ. Onlar için ‘özgürlüðe giden yol’ olarak görülen Capoeira, bir insan çemberi içinde, karþýlýklý duran iki kiþi tarafýndan yapýlýyor. Bu sporun kökenini merak ederseniz Salvador’da bulunan Capoeira Müzesi’ni ziyaret edebilirsiniz.
Hediye almak isterseniz
LACERDA Asansörü ile aþaðý kente indiðinizde karþýnýza çýkan Mercado Modelo’da keyifle alýþveriþ yapmak mümkün. Tamamen yerel ürünlere ayrýlan çarþýda kýyafetten örtülere, mutfak eþyasýndan müzik aletlerine hediyelik eþya satýlan 300’den fazla dükkan var. Alýþveriþin yorgunluðunu soðuk bir içecekle atabilirsiniz.
