Erkek çalýþanlarýn askerlik dönemleri geldiðinde, vatani hizmetlerini yerine getirmeleri istisnai haller dýþýnda tüm erkek Türk Vatandaþlarý için bir zorunluluktur.
Nitekim askerlik hizmeti en önemli vatandaþlýk görev ve haklarýndan birisidir.
Muvazzaf askerlik hizmeti ile bedelli askerlik hizmeti arasýnda Ýþ Hukuku bakýmýndan herhangi bir farklýlýk söz konusu deðildir. Diðer bir ifadeyle, erkek çalýþanýn uzun dönem askerlik veya bedelli askerlik yapmasý Ýþ Kanunu açýsýndan bir farklýlýða yol açmamakta, iþçiler ayný haklara sahip olmaktadýrlar.
Askerlik nedeniyle iþ sözleþmesini fesheden iþçinin, 1475 sayýlý mülga Ýþ Kanunu'nun yürürlükte olan 14'üncü maddesi uyarýnca, bir yýl ve üzeri kýdem süresi var ise kýdem tazminatý haklarý bulunmaktadýr.
Bu husus Yargýtay kararlarýnda da "Askerlik sebebiyle iþ sözleþmesini fesheden iþçinin kýdem tazminatý hakký bulunmaktadýr." þeklinde ifade edilmektedir (Yargýtay 22. HD. 25.06.2019 gün, 2017/23009 E, 2019/14054 K.).
Ýþ sözleþmesini askerlik nedeniyle fesheden çalýþanýn iþten ayrýlýþ kodu "12 – Askerlik" olarak bildirilecektir.
Askerlik nedeniyle iþten ayrýlan iþçinin, askerlik sonrasýnda ayný iþyerinde çalýþmak için iþverene baþvurma hakký bulunmaktadýr.
4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nda bu hak, "Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayýsýyla iþinden ayrýlan iþçiler bu ödevin sona ermesinden baþlayarak iki ay içinde iþe girmek istedikleri takdirde iþveren bunlarý eski iþleri veya benzeri iþlerde boþ yer varsa derhal, yoksa boþalacak ilk iþe baþka isteklilere tercih ederek, o andaki þartlarla iþe almak zorundadýr." þeklinde hüküm altýna alýnmýþtýr.
Ýþverenin iþçiyi yeniden iþe alma yükümlülüðünün doðmasý hususunda aranan þartlar aþaðýdaki gibidir:
Ýþçinin talepte bulunmasý, iþverenin yeniden iþe alma yükümlülüðü bulunmasý için iþçinin askerlik/kanuni ödevin sona ermesinden itibaren 2 ay içerisinde iþverene iþe tekrar girmek istediðini söylemesi iþe baþlama yönünde talepte bulunmasý gerekmektedir.
Çalýþanýn önceden çalýþtýðý iþyerinde veya iþverenin farklý bir iþyerinde çalýþanýn eski iþinde boþ pozisyon bulunmasý veya çalýþanýn niteliklerine göre yapabileceði baþka bir iþin bulunmasý gerekmektedir.
Ýþveren açýsýndan iþçiyi yeniden iþe alma yükümlülüðünün doðmasý için iþçinin eski iþi veya benzeri iþte boþ yer bulunmasý gerekmektedir.
Ýlgili pozisyonda boþ yer bulunmadýðý durumda iþverenin iþten ayrýlan iþçi için iþe alma yükümlülüðü doðmayacaktýr.
Çalýþana farklý bir pozisyonda veya ayný iþverene ait farklý bir iþyerinde pozisyon teklif edilmesi ve çalýþanýn bu pozisyonu reddetmesi, iþverenin çalýþaný iþe baþlatmasý yükümlülüðünü ortadan kaldýrmamaktadýr.
Ýþveren aranan þartlar bulunmasý halinde çalýþanýn iþe baþlatmazsa, bu durumda çalýþana üç aylýk ücret tutarýnda tazminat ödemekle yükümlü olacaktýr.
Tazminatýn doðmasýnda belirleyici olan olgu; aranan þartlarýn, baþka bir ifadeyle boþ pozisyonun, bulunup bulunmadýðý olacaktýr.
Kanun askerlik veya kanuni bir ödev nedeniyle iþten ayrýlan iþçinin tekrar iþe alýnmasý konusunda iþverene bir yükümlülük getirmiþ ancak yükümlülüðü yerine getirmeyen iþverene iþçi tarafýndan iþe alýnma/iþe iade yönünde bir dava hakký tanýnmamýþtýr.
Ýþ Kanunu yalnýzca aranan þartlar bulunduðu halde iþe alýnmayan iþçi için 3 aylýk tazminat yaptýrýmýna hükmetmiþtir.
