En önemli vatandaþlýk görev ve haklarýndan birisi de askerlik hizmetidir.
Bilindiði üzere erkek çalýþanlarýn askerlik dönemleri geldiðinde, vatani hizmetlerini yerine getirmeleri istisnalar dýþýnda bir zorunluluktur.
Ayný zamanda muvazzaf askerlik hizmeti ile bedelli askerlik hizmeti arasýnda Ýþ Hukuku açýsýndan bir farklýlýk bulunmamaktadýr. Diðer bir anlatýmla, erkek çalýþanýn uzun dönem askerlik veya bedelli askerlik yapmasý Ýþ Kanunu açýsýndan bir farklýlýða yol açmamakta, iþçiler ayný haklara sahip olmaktadýrlar.
Öncelikle askerlik nedeniyle iþ sözleþmesini fesheden iþçinin 1475 sayýlý mülga Ýþ Kanunu'nun yürürlükte olan 14. maddesi uyarýnca, bir yýl ve üzeri kýdem süresi var ise kýdem tazminatý haklarý bulunmaktadýr. Bu husus Yargýtay kararlarýnda da "Askerlik sebebiyle iþ sözleþmesini fesheden iþçinin kýdem tazminatý hakký bulunmaktadýr." þeklinde ifade edilmektedir (Yargýtay 22. HD. 25.06.2019 gün, 2017/23009 E, 2019/14054 K.).
Askerlik nedeniyle iþ sözleþmesini fesheden iþçinin bir ve üzeri kýdem süresi varsa kýdem tazminatý hakký olmasýna karþýn, ihbar süresi kullanýlmasýna gerek olmadýðýndan, ihbar tazminatý gündeme gelmeyecektir.
Bu durum Yargýtay kararlarýnýn da ayný þekilde uygulama alaný bulunmaktadýr: "Askerlik nedeniyle iþ sözleþmesinin feshinde, ihbar tazminatýna hak kazanýlmaz." (Yargýtay 22. HD. 02.11.2017 gün, 2017/9193 E, 2017/24030 K.).
Örneðin, 1 yýl 5 ay 6 gün kýdem süresi olan iþçi, askerlik nedeniyle iþ sözleþmesini feshetmesi durumunda kýdem tazminatý hakký vardýr.
Diðer bir husus ise askerlik nedeniyle iþten ayrýlan iþçinin, askerlik sonrasýnda ayný iþyerinde çalýþmak için iþverene baþvurma hakkýnýn bulunmasýdýr.
4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nda bu hak, "Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayýsýyla iþinden ayrýlan iþçiler bu ödevin sona ermesinden baþlayarak iki ay içinde iþe girmek istedikleri takdirde iþveren bunlarý eski iþleri veya benzeri iþlerde boþ yer varsa derhal, yoksa boþalacak ilk iþe baþka isteklilere tercih ederek, o andaki þartlarla iþe almak zorundadýr." þeklinde hüküm altýna alýnmýþtýr.
Ýþveren, aranan þartlar bulunduðu halde askerlik dönüþü iki ay içerisinde baþvuru yapan iþçiyi iþe baþlatmasa üç aylýk ücret tutarýnda tazminat ödemesi yapmak zorundadýr.
Son olarak, askerlik nedeniyle iþçinin ne kadar süre önceden iþ sözleþmesini feshederek iþyerinden ayrýlma hakký olduðu konusunda Ýþ Kanunu'nda açýk hükümlere yer verilmemiþtir. Buna karþýn bu husus Yargýtay kararlarýnda uygulama alaný bulmaktadýr.
Örnek Yargýtay kararýnda, "Ýþçinin ayrýldýðý tarih ile askere sevk arasýnda geçen iki ay sekiz günlük süre muvazzaf askerlik nedeniyle fesih için makul süre olarak deðerlendirilmelidir." denilmektedir (Yargýtay 22. HD. 05.11.2018 gün, 2017/16368 E, 2018/23401 K.).
Özetle;
Askerlik nedeniyle iþ sözleþmesini fesheden çalýþanýn bir yýl ve üzerinde kýdem süresi var ise kýdem tazminatý ödenmelidir.
Askerlik nedeniyle iþ sözleþmesinin feshedildiði durumlarda ihbar süresi ve ihbar tazminatý gündeme gelmez.
Ýþçi, askerlik dönüþü iki ay içerisinde, tekrar iþe baþlamak için iþverene baþvuru yapabilir. Uygun þartlarýn varlýðýna raðmen iþe baþlatýlmayan iþçiye üç aylýk tazminat ödenmelidir.
Ýþçinin iþyerinden ayrýldýðý tarih ile sevk tarihi arasýnda iki ay sekiz günlük süre olmasý, iþ sözleþmesinin askerlik nedeniyle feshedilmesi için makul süreyi ifade etmektedir.
