ABD’de büyük bir yoksulluk sorunu var. Anlamasý ve anlatmasý zor... Dünyanýn en zengin ve olanaklarý en geniþ devletlerinden birinde insanlar karýnlarýný doyurmakta zorlanýyor. Bu insanlarýn sayýsý milyonlarca... Sokakta yatýp-kalkan berduþlardan söz etmiyoruz. Onlar da var, ancak yoksulluk sorunu, sokak berduþlarýnýn ötesinde. Sokaktakiler halkanýn ve hayatýn en sonundalar. Sayýlarý her kentte belki birkaç bindir. Yoksul olan milyonlar ise evlerde yaþam mücadelesi veriyor. Bu insanlar zar zor barýnma-ýsýnma ve beslenme saðlayabiliyor.
ABD’de iki çocuklu ailenin yýllýk geliri ortalama 23 bin dolarsa, yoksul sayýlýyor. Bu miktar bazý eyaletlerde 18 bin dolara düþüyor. Bireyler için miktar daha düþük... Bu miktarlarý TL’ye çevirince belki yüksek gelebilir, ancak bu para ile Amerika’da insanlar yataða aç giriyor. Gelir piramitinin en tepesindeki yüzde 1’e girmek için ise yýllýk 400 bin dolar gelir gerektiðini hatýrlatalým. O da büyük bir para deðil. Ama aradaki fark, açlýk farký.
ABD nüfusu 314 milyon. Yoksullarýn sayýsý ise 50 milyona yakýn... Toplam nüfusun yaklaþýk yüzde 16’sý yoksul... Oranlayýnca -7 kiþiden biri- demek... Bu insanlarýn iþi belki var, belki yok. Bu kesimde iþsizler de var, çok düþük ücretli iþlerde çalýþanlar var, emekli yaþlýlar var. Ayrýca tek baþýna çocuk büyütenler var... Hane olarak oranlayýnca, ABD’de hanelerin yüzde 25’i yoksul... Bu, her dört haneden biri yoksul demek.
Devlet yoksullara aylýk birkaç yüz dolar gýda yardýmý yapýyor. Yardým, para yerine geçen kuponlar. Kuponla marketlerden gýda maddesi alýnýyor. Tam 47 milyon kiþi devletten gýda yardýmý alýyor. Alýnan kupon yardýmý ayda kiþi baþýna 100 dolarý belki bulur, bilemedin 150 dolardýr. Ama bu parayla Amerika’da doyulmaz. Bu yardým en ucuz, en kalitesiz gýdalara, fast food’a harcanýyor ve ayýn ortasýnda bitiyor. Aile-komþu dayanýþmasýnýn pek olmadýðý ve insanlarýn kendi baþlarýna kaldýðý ülkede devlet ne verirse, o kullanýlýyor.
Ayrýca yüzde 16’lýk yoksul oraný, düþük oran... Yani saðlýk sigorta desteði, konut kira yardýmý, vergi iadesi gibi dolaylý sübvansiyonlarla bu oran yüzde 16’da tutuluyor... Devlet, gýda yardýmý dýþýnda yoksullara destek için 1 trilyon harcýyor. 1 trilyon harcama, bütçenin üçte biri demek. Bu harcama olmasa, yoksul oraný yüzde 25’e çýkacak. Süper gücün dörtte biri ya da yedide biri yoksul.
2007’de baþlayan ekonomik kriz, ABD sosyal yapýsýný daha da vurdu. Kaðýt üzerinde kriz 2009’da bitti. Ancak kriz öncesi yýlda 40 milyar dolarlýk gýda yardýmý verilirken þimdi miktar 80 milyara çýktý, çünkü yoksullarýn iþsizlerin sayýsý arttý. Bir yandan da ABD’de bütçe sorunu var. Devlet bütçesindeki açýk borçla kapanýyor. Gelir artmadýðýndan, bütçe açýðýný azaltmak için harcamalarý kýsýyorlar. Kýsýlan harcamalar arasýnda sosyal yardým programlarý, gýda yardýmlarý da var...
Bu yýl ailelerin gýda kuponlarý aylýk 20-30 dolar azaldý. Bu durum çoðu yoksulu zorda býraktý. Kuponla alamadýklarý yiyeceði, gýda baðýþý yapan yerlerden almaya çalýþýyorlar.
Ve her durumda süper güçte bu kadar yaygýn yoksulluk olmasý, þaþýrtýcý. ABD genel iþsizliði zaten yenemiyor. Kriz sonrasý týkanma aþýlamadý. Bir yandan bazý nitelikli iþlerde eleman açýðý var, en alt iþlerde çalýþmak isteyen yok. Portakal toplamaya bahçeye Amerikalý gelmiyor, kaçak Meksikalý geliyor. Ancak Amerikalý için en düþük ücretten portakal toplamakla, oturduðu yerden devletten gýda kuponu almak, ayný. Miktarlar ikisinde de ayný ve iki seçenekte de karný doymuyor.
Dünya FED, faiz, istihdam diye hop oturup hop kalkarken, ABD yoksullarý için fazla umut yok. Ýstihdam kriz öncesi düzeye gelse bile yoksul yüzdesi fazla deðiþmeyecek. Bu yoksullarýn umudu, Obama... Devletin yoksullara daha çok yardým etmesini Obama savunuyor. Muhalefet Cumhuriyetçi Parti ise yoksullarý, yardým alanlarý asalak olarak görüyor. ABD’de yoksullarýn oraný düþmedikçe, Cumhuriyetçi partinin seçim kazanmasý zor. Öte yanda Obama’nýn elinde daðýtacak para yok. Süper güç süper boyutta soysal, siyasi ve ekonomik baský altýnda.
Ýç sorunlar hiç de az deðil. Çeliþkiler göklerde... Ve normalde bu iç sorunlarla gözünün dünyayý görmemesi lazým.
twitter.com/selimatalayny
