Þu sýralar bazý geliþmeleri ve haberleri, bir puzzle’ýn, parçalarý gibi yan yana getirmeyi denediðinizde çarpýcý sonuçlara varabiliyorsunuz. Hele Amerikan Merkez Bankasý’nýn (Fed) oldukça ‘kararlý’ geniþleme kararýndan sonra arka arkaya gelen haberler oldukça açýklayýcý idi.
Fed’in bu kararýndan sonra Suudi Arabistan’ýn petrol fiyatlarý ve tabii arzý ile ilgili açýklamasý çok önemli bir geliþmedir. Fed’in kararýndan sonra dolarýn düþeceði ve dolara baðlý fiyatlanan emtia fiyatlarýnýn yukarý çýkacaðý çok belli idi. Ancak Suudi Arabistan, ABD için bir kabus olan, petrol fiyatlarýnýn çýkýþýný önledi. Suudi Arabistan’ýn zamanlamasý tabii ki tesadüf deðil.
Fed’in hamlesinden sonra, dolar karþýsýnda hýzla deðerlenen Euro, bitmiþ Ýspanya gibilerinden çok Almanya’yý vuracaðý için, Merkel hemen çark etti ve baþta Alman Merkez Bankasý olmak üzere Alman devlet bürokrasisin dediklerinin tam tersini söylemeye baþladý. Þimdi Ýspanya için Rajoy hükümetini uçuruma itmeyecek ve özerk bölgeleri ayaða kaldýrmayacak bir ara çözüm formülü aranýyor. Ancak bu çözüm formülü, ortak tahvil ihraç etmeden bulunamaz. Çünkü Fed’in yolu belli; düþük faiz, agresif geniþleme... Böyle olunca ne olacaðý belli olmayan ülke tahvillerini Almanya faizinden kim, niye alsýn? Burada Avrupa Merkez Bankasý (ECB) istediði kadar geniþleme yapsýn AB’nin güneyi sürdürülebilir bir faiz haddinden borçlanmayý yakalayamaz. Ýþte ABD, tam burada Almanya’ya þunu söylüyor; ‘kurtarma fonlarýna onay vermen yetmez, ortak tahvile sonra da ortak mali birliðe ve siyasi birliðe gideceksin. Yoksa AB daðýlýr ve bütün sistem bunun altýnda kalýr.’ Bu iþin ABD ve Avrupa tarafý, tabii Asya’da da önemli geliþmeler var. Çin, ÇKP Kongresi’ne kadar, limandan ipi çözülmüþ gemi misali hareket edecek. Ancak Kongre’de liberal kanadýn iþbaþýna gelmesi Obama’nýn yeniden seçilmesi kadar önemlidir. Asya ülkeleri, biraz enflasyonu göze alarak, kriz öncesi büyüme tempolarýný yakalayabilirler.
Peki, ABD, AB ve Asya tarafýnda bunlar olurken, Türkiye, Ortadoðu cephesinde neler oluyor? Burada da yukarýda sözünü ettiðim puzzle’ý bozarak anlamlý kýlan en önemli haber, küresel sermayenin kayda deðer derecelendirme kuruluþu Standard&Poor’s’dan geldi. S&P, Suriye’deki çatýþmalarýn komþu ülkelerin kredi notlarýný etkileyebileceðini açýkladý. Peki, komþu ülkeler hangileri? Lübnan, Ürdün, Irak, Ýsrail ve Türkiye. S&P, þaka yapar gibi, Türkiye ve Ýsrail’in riskinin diðerlerine göre daha az olduðunu da söyledi. Bu açýklamanýn hedefinin Türkiye olduðu -riski az denmesine raðmen- açýk deðil mi? Tabii ki bütün bu geliþmelerin nedenleri ve sonuçlarý çok önemli. Ama bu neden ve sonuçlar iç içe geçiyor ve bizi bir senaryoya götürüyor. Ýþte en güçlü senaryo...
Nedenler-Sonuçlar
1- Almanya’nýn 4. Reich diyebileceðimiz Berlin merkezli bir Avrupa düþü giderek zayýflýyor. ABD ve Ýngiltere bunun karþýsýnda. Ýspanya için kademeli ara çözüm bulunacak gibi. Bence, Almanya 2013 baþýndaki seçimlerden sonra ortak tahvilden hareketle mali birliðe ve temkinli-yeni bir büyüme politikasýna razý olacak.
2- Obama dönemi hem yeni bir küresel finans sermayesi hem de NATO’da somutlanan yeni bir dünya güvenlik konseptini öne çýkartacak süreci baþlatabilir. Asya tipi kalkýnma ABD’nin de benimseyeceði bir yol olacaðý için, yeni bir para sistemine deðin, düþük bir dolar ve düþük faiz politikasý sürecek.
3- Çin’in, içeriye dönük yeni bir kalkýnma stratejisine geçerken, parasýnýn tam konvertibl olmasý için adým atmasý en güçlü senaryo. Bu, geleneksel Çin-ABD dengesini bitirir ve yeni bir BM’nin yolunu açar.
4- Doðu Avrupa, Türkiye, Ortadoðu ve K. Afrika entegrasyonun hýzlanmasý gerekiyor. Bu senaryo ‘Balkanlaþtýrarak’ yeniden biçimlendirme stratejisin tam tersi. Bunun için Türkiye’de Kürt sorununun halledilmesi artýk yalnýz Türkiye’nin sorunu deðil. Ancak Hükümetin bu konuda ‘duygusal’ olmayý bir kenara býrakýp, daha gerçekçi olan yola, býraktýðý yerden devam etmesi lazým ki, bunun iþaretleri var. Oslo sürecinin yeniden tartýþýlmasý mesela... CHP’de buraya gelecek çünkü bu devlet seçeneðidir.
Ancak, bu dört seçeneðin alternatifi Avrupa’da yeni Balkanlaþma ve Türkiye’nin de içinde olduðu sürgit bir Ortadoðu savaþýdýr. Bu seçenek, tekelci devletçiliðe ve onun militarizmine dayanan yapýlarýn tercihi olarak öne çýkýyor. Türkiye’yi Suriye politikasýndan dolayý cezalandýrmak ve caydýrmak bunlar için þu sýralar çok önemli. Bundan dolayý, içeride geleneksel sermaye çevrelerinden, ulusalcý muhalefete kadar olan cepheye, küresel finans tarafýnda, S&P’yi de katmayý- ya da kullanmayý- baþardýlar.
