Yargýtay ile Anayasa Mahkemesi arasýndaki gerilimin perde arkasýný net bir biçimde ortaya koymak, bu alandaki tartýþmalara ýþýk tutar diye düþünüyorum. Sorunun kaynaðý yorum farkýnda. Yargýtay ve AYM'den birini haklý görmek iþin kolayýna kaçmak olur.
Öncelikle bilinmesi gerekir ki, yüksek yargý kurumlarýnýn kararlarý sonucu oluþan tartýþmalar bize özgü deðil. Örneðin The Gurdian'da Steven Sera imzasý ile çýkan 5 Ekim 2023 tarihli yazý özetle þunu söylüyor: ABD yüksek mahkemesi meþruiyet kriziyle karþý karþýya, Amerikalýlar arasýnda, 6-3'lük aþýrý saðcý çoðunlukla oluþan mahkemenin yapýsýnýn geri dönülemez þekilde bozulduðuna dair bir algý var".
Yine geçtiðimiz aðustos ayýnda gündeme düþen Fransýz Yargýtay'ýnýn kararýný hatýrlayalým. Ýtalya'nýn terörist olarak nitelendirdiði ve 30 yýl önce meydana gelen eylemler nedeniyle iadesini istediði 10 eski solcu militanýn sýnýr dýþý edilmesi talebini reddetmesi olayý. Bir önceki yerel mahkemenin insan haklarý gerekçesiyle bu kiþileri iade etmeme kararý Roma ve Paris arasýnda bir çatlaða yol açmýþtý.
Konu AÝHM olunca Yunanistan'ýn, Batý Trakya Türklerinin dernek kurma haklarýný kýsýtlayan uygulamasý nedeniyle verilen AÝHM'in ihlal kararýna dair tavrýný da hatýrlamak lazým.
Pek tabi bu örnekleri kararlar uygulanmamalý, yüksek mahkemelerin yorumlarý hep hatalýdýr, yanlýþ yorum yapan hâkimler suçludur demek için söylemiyorum. Demek istediðim gerilimin ve tartýþmanýn hukukun doðasýnda var olduðu. Zaman zaman dozu kaçsa da bu tüm dünyanýn gerçeði. Yargýtay-AYM hattýnda da durum ayný.
Öncelikle, Yargýtay'ýn suç duyurusunda bulunmasýnýn bir hukuki karþýlýðý olmadýðýný düþünenlerden olduðu ifade etmek isterim. Bu sadece bir "dikkat çekme" durumu. Bir mahkemenin çoðunluðu hakkýnda, belirttikleri görüþ sebebiyle suç iþlediklerini söylemek mümkün olamaz. Bunu yýllarýný ceza hukukuna vermiþ Yargýtay hâkimleri de çok iyi biliyor, eminim. Burada Yargýtay'ýn AYM'ye "kendini adli yargý üzerinde" "süper temyiz mahkemesi" olarak görme serzeniþi var. Olay bundan ibaret!
Gelelim AYM'nin yorumuna. AYM, Atalay'ýn iþlediði suçun Anayasa'nýn 14. maddesi kapsamýnda olmadýðýný belirtiyor ve dolaysý ile kendisinin meclise gitmesine olanak saðlanmasý gerektiðini belirtiyor. AYM'nin temel dayanaðý Can Atalay hakkýnda yürütülen devlet güvenliði aleyhine suçlar kapsamýnda olan Gezi Davasý'nda isnat edilen ve Yargýtay'ca onanarak kesinleþen suçun Anayasanýn 14. Maddesinde geçen "...Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüðünü bozmayý ve insan haklarýna dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldýrmayý amaçlayan faaliyetler" çerçevesinde kalmadýðýný düþünmesi. AYM bu ibarenin, muðlak kaldýðýný söylüyor.
Oysa Anayasa da, AÝHS de ayný mantýkla kaleme alýnýyor. Bu gibi durumlarda bir suç tanýmýna, ismine yer verilmiyor. Burada davranýþ türü belirtilmekle yetiniliyor. Sebebi çok basit. Suçlarýn süreç içerisinde çeþitlenmesi, deðiþebilmesi... Bundan yirmi yýl önceki terör suçlarý ile þimdikiler ayný mý? Bu ihtimalleri öngörerek bir Anayasa metni yazmak mümkün mü? Pek tabii ki deðil!
Kaldý ki AYM'nin olaya bakýþýnýn hatalý olduðunu ortaya koyan iki durum var. Birincisi, Anayasa 76. maddede geçen "yüz kýzartýcý suç" "devlet sýrlarýný açýða vurma", "terör eylemlerine katýlma" gibi suçlarýn da tadat edilmediði halde bir muðlaklýk emaresine rastlanýlmamasý. Ýkincisi ise AYM'nin Anayasayý yapan yasama organýnýn yorumuna bakarak karar vermesi gerektiðini göz ardý etmesi. Oysa bu konu 2001 deðiþikliðinde komisyonda konuþulmuþ ve gerekçede tartýþýlmýþ.
Nitekim Gerekçede "Maddede geçen, 'eylem' ibaresi yerine 'faaliyet' ibaresi kullanýlmasý, ayrýca maddeye 'Bu hükümlere aykýrý faaliyette bulunanlar hakkýnda uygulanacak müeyyideler kanunla düzenlenir.' biçiminde bir fýkra ilave edilmesi" þeklinde bir ifade var. Anlamý þu: Anayasa 14. maddedeki durumlarýn hak kullanmaya engel olmasý için faaliyetlerin suç olmasý þartý vardýr...
Peki bir eylemin suç olduðuna kim karar verecek? AYM ve Yargýtay'dan hangisi? Terör kapsamýnda kaldýðý açýkça belli olan bir eylemin AYM kararý ile bu kapsam dýþýna çýkarýlmasý mümkün olabilir mi? Bu sorulara cevap verirsek sorunu çözmüþ oluruz.
Bunun için çuvaldýzý Yargýtay'a batýranlarýn, gerçeði görmek için iðneyi de AYM'ye batýrmasý gerekiyor!
