Ayrýmcýlýk tazminatýný hangi iþçi alabilir?

Ýþverenin esas olarak iþçilere eþit davranmak zorunluluðu vardýr. Buna göre, iþ iliþkisinde dil, ýrk, cinsiyet, siyasal düþünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalý ayýrým yapýlamayacaktýr. Ýþveren, esaslý sebepler olmadýkça tam süreli çalýþan iþçi karþýsýnda kýsmî süreli çalýþan iþçiye, belirsiz süreli çalýþan iþçi karþýsýnda belirli süreli çalýþan iþçiye farklý iþlem yapamaz. Ýþverenin eþit davranma yükümlülüðüne iþçinin iþe alýnmasý sýrasýnda, yönetim alanýnda, ücret uygulamasýnda, sosyal ödemelerde, temel haklarýn kullanýlmasýnda ve iþ sözleþmesinin feshinde uymasý gerekmektedir.

Ýþ sözleþmelerinde yer alan hükümler diðer bir iþçinin çalýþma koþullarýndan farklýlýk gösterebilmektedir. Ancak, iþverenlerin çalýþan iþçiler dil, din, ýrk, mezhep, inanç, cinsiyet ve benzeri nedenlere dayalý ayrýmcýlýk yapmamasý, diðer bir deyiþle iþverenin tüm çalýþanlarýna eþit davranmasý zorunluluðu vardýr.

Yani, iþyerlerinde ayný nitelikte ve eþit verimle çalýþan kadýn-erkek iþçilere sadece cinsiyet ayrýlýðý sebebiyle farklý davranýlmamasý, farklý ücret ve sosyal haklarýn verilmemesi gerekmektedir.

Örneðin; iþçilerin bazýlarý için servis hizmeti verilmesine raðmen servis hizmetinden faydalanamayan iþçilere yol ücreti de verilmiyorsa, bazý iþçilere verilen sosyal haklar bazý iþçilere verilmiyorsa eþit davranma borcuna aykýrýlýk söz konusudur.

Yine, bazý iþçilere ikramiye verilip bir kýsým iþçiye ikramiye verilmemesi eþit davranma borcuna aykýrýlýk teþkil etmekle birlikte, performansa dayalý bir ikramiye sistemi söz konusu ise eþit davranma borcuna aykýrýlýk olmaz.

Ýþçilere farklý ücret zammý uygulanabilir mi?

Ýþverenlerin tüm iþçilerine eþit davranmasýný, tüm çalýþanlarýn ayný ücret ve ayný sosyal haklarla çalýþtýrýlmasý gerektiði þeklinde anlamamak gerekmektedir. Þüphesiz çalýþanlar arasýnda eðitim düzeyinden, mesleki deneyime ve görev pozisyonuna kadar bir çok farklýlýk bulunmaktadýr.

Bu farklýlýklara dikkat etmeden farklý niteliklere sahip olan iþçileri ayný koþullarda çalýþtýrmak da yanlýþtýr.Ýþyerinde çalýþan tüm iþçilere karþý ayný zam oranýnýn uygulanacaðý yönünde bir kural ve ilke yoktur. Çalýþma þartlarýna ve alýnan verime göre farklý zam oranlarý uygulanabilir. Ayrýca eþit davranmama tazminatýnýn þartlarýnýn oluþmasý için iþverenin belirli bir olgu gözetilerek iþçiye diðerlerinden farklý ve kasýtlý bir uygulamasýnýn bulunmasý þarttýr. Sýrf iþçinin ücretine zam yapýlmamasý halinin deðinilen madde kapsamýnda deðerlendirilerek tazminata hükmedilmesini haklý kýlmaz.

Ýþverenin eþit davranma ile ilgili hükümlere aykýrý davrandýðýný iþçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak, iþçi bir ihlalin varlýðý ihtimalini güçlü bir biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduðunda, iþveren böyle bir ihlalin mevcut olmadýðýný ispat etmekle yükümlü olur.

Eþit davranýlmayan iþçi tazminat alýr

Eþit davranma ilkesi tüm hukuk alanýnda geçerli olup, iþ hukuku bakýmýndan iþverene iþyerinde çalýþan iþçiler arasýnda haklý ve objektif bir sebep olmadýkça farklý davranmama borcu yüklemektedir. Bu bakýmdan iþverenin yönetim hakký sýnýrlandýrýlmýþ durumdadýr. Baþka bir ifadeyle iþverenin ayrým yapma yasaðý iþyerinde çalýþan iþçiler arasýnda keyfi biçimde ayrým yapýlmasýný yasaklamaktadýr. Bununla birlikte eþit davranma borcu tüm iþçilerin hiçbir farklýlýk gözetilmeksizin ayný duruma getirilmesini gerektirmeyip, eþit durumdaki iþçilerin farklý iþleme tabi tutulmasýný önlemeyi amaç edinmiþtir.

Eþit davranma borcuna aykýrýlýðý ispat yükü iþçide olmakla birlikte, iþçi ihlalin varlýðýný güçlü biçimde gösteren bir delil ileri sürdüðünde aksi iþveren tarafýndan ispatlanmalýdýr.

Ýþ iliþkisinde veya sona ermesinde eþim davranma yükümlülüðüne aykýrý davranýldýðýnda iþçi, dört aya kadar ücreti tutarýndaki uygun bir tazminattan baþka yoksun býrakýldýðý haklarýný da talep edebilir.