Azerbaycan’ýn sahadaki baþarýsý Paþinyan’ý geri çekilme anlaþmasýna imza atmaya zorladý.
Rusya baþ aktör olarak sessizliðini bozdu ve anlaþma metnine bakýldýðýnda, tekraren “Azerbaycan topraklarýna barýþ gücü” baþlýklý görünümle geri dönüyor. Anlaþma imzalanýr imzalanmaz Rus askerlerinin bölgeye intikali de ayrýca konu. Anlaþýlýyor ki, önceden hesaplanmýþ ve anlaþýlmýþ durumdan bahsediyoruz.
Azerbaycan’ýn sahadaki diþi týrnaðý ile kazandýklarýnýn, bu masanýn oluþumunda en önemli rolü olduðunu da, esas yere not edelim.
Evet, gelelim anlaþmanýn geleceðine ve kime zafer kime husumet verdiðine?
Hiç kuþkusuz Ermenistan, kendisinin provoke ettiði bu savaþtan kaybederek çýkýyor. Þimdilik!
Rusya; kendinin tanýmýyla söylersem, Anglo Sakson Ýttifak karþýsýnda Türkiye’yi yanýna alarak dayanmak istiyor.
Bu ayrýca bir kazanýmdýr. Tarihin hiç bir döneminde, Kafkasya coðrafyasýný savaþsýz kimse ile paylaþmayan Rusya, Azerbaycan’ýn savaþtaki muazzam gücüyle, sürece kuþkusuz Türkiye’nin müdahil olmasýný saðladý.
Rusya, NATO üyesi olan ABD ve Ýngiltere yerine, NATO üyesi olan Türkiye ile Kafkasya’da istikrar saðlamayý kendi çýkarlarýna göre uygun buldu. Bu gelinen nokta, Türkiye’nin dünyadaki boyu, tutumu ve güvenirliði ile eþ deðerdir.
Bu anlaþmada en önemli konu, Türkiye ile Azerbaycan arasýnda kordon baðý oluþmasý oldu. Elbette þimdilik Ruslarýn güdümünde ama orta ve uzak vadeye bakarsak, bu ciddi kazanýmdýr.
Ýkincisi imzalanan anlaþmada, 5 madde olarak eklenen hususta gözlem noktasý koordinasyon oluþumu ve bu maddenin altýnýn teknik doldurulmasý ile birlikte devreye Türkiye’nin fiili giriþinin saðlanmasý öngörülmektedir. Türk Dýþiþleri Bakanýnýn “gözlem noktalarý konusunda konuþuyoruz” cümlesini sarf etmesi, Ýlham Aliyev’in 5 madde üzerinden ayrýntý vererek Türkiye’nin devrede olduðunu, üstüne basa basa ifade etmesiyle paralel okumak lazým.
Anlaþmada, Yukarý Karabað’ýn Sovyet döneminde dayatýlarak verilen özerklik konusu yer almadý. Bunu da Ýlham Aliyev üstüne basa basa dillendirdi.
Demek ki 3 ana argüman kazanýmlarýn baþýnda deðerlendirilmelidir.
Türkiye Azerbaycan arasýndaki karadan baðýn oluþmasý. Nahcivan ile Batý Azerbaycan arasýndaki karadan yolun açýlmasý, Zengezur bölgesinden Türkiye’nin direk Kafkasya’ya Azerbaycan üzerinden baðlanmasý, muazzam bir kazanýmdýr.
Çoðu kiþi açýktan “neden bu anlaþmada Türkiye’nin ismi geçmiyor” sorusunu doðal olarak verdi.
Cevabý açýktýr. O zaman Minsk üçlüsünden, ikisinin zýplamasý söz konusu olacaktýr. Hukuken halen Minsk üçlüsü devrede. Bu anlaþma maddelerinden beþincisi, Türkiye’nin hukuken devreye girmesi için alt baþlýk oluþturmakta.
Anlaþýlan odur ki; Rusya ile Türkiye arasýnda hukuki zemine oturtulacak anlaþma kapýda.
Rusya bu durumdan kazanan taraf olarak çýkýyor. Açýk söylemek gerekirse, Rus ordusunun Azerbaycan topraklarýna gelmesinden hoþnut olmak mümkün deðil! Lakin derinlemesine olaylara bakýldýðýnda, bu kontrol dýþý geliþmelere açýk alan kalmýþ olursa, Ermenistan üzerinden gelinmiþ noktayý deðiþtirme çabasýnýn oluþturulmayacaðýna kim garanti verebilir?
Batý’nýn adayý Paþinyan’a Rusya, kendi çýkarlarý için ayar verdi. Azerbaycan’ýn eliyle verdi. Sessiz kalarak verdi. Azerbaycan’a müdahale etmemekle verdi ve fiili olarak sürecin esas tarafý olarak Türkiye’nin devreye girmesi realitesiyle barýþarak verdi.
Amerikan seçimlerinin sonucunun Biden olarak bitmesinin ise, Karabað’daki durumlarýn bir an önce çözülmesini tetikledi. Rusya farkýnda, Türkiye’siz bu süreç kendi aleyhine dönüþebilir. O sebepten Türkiye vazgeçilmez kale olacaktýr.
Azerbaycan için en önemli kazaným, kendi kaný ile, ordusu ile, modern teknolojisi ile bu savaþý, meydanda er gibi durmasý oldu. Türkiye’nin devreye girmesi, Azerbaycan için önemli kazaným. Süreç deðiþti ve þartlar deðiþiyor. Bu defa sahada ve masada Azerbaycan, Türkiye ile beraber karþýlarýndadýr.
