Bir ülke, kýyýya yakýn adasýyla ana karayý baðlayacak denizaltý tüneli konusunda ihale açmýþ. Fransýzlar projelerini sunmuþlar: Klasik metotla yapacaðýz, kýyýdan tüneli açýpadadan çýkacaðýz demiþler. Japonlar, zamandan kazanmak için ada ve kýyýdan tünel açmaya baþlayacaðýz orta yerde buluþturacaðýz diye projelerini sunmuþlar. Bizimkiler de, biz de Japonlar gibi iki taraftan tünel kazmaya baþlayacaðýz, ortada buluþtuk iyi, buluþamazsak, Japonlarýn fiyatýna iki tüneliniz olacak diyerek meseleyi ortaya koymuþlar.
Cumhurbaþkanlýðý Seçimi’ne doðru ilerlerken durumumuz biraz buna benziyor. Ortada buluþursak, iyi, ama tutturamazsak, siyasette kaç tünelimiz olacak belli deðil...
Sistem kilitlenir
Kendimi, bir filmi üçüncü kez izlerken buldum. Ýlk gala, merhum Turgut Özal’ýn cumhurbaþkanlýðýna çýkýþý sürecinde yaþandý.. Baþbakanlýk, Yýldýrým Akbulut’a kaldý. Büyük olasýlýk, Özal’ý “fiili baþkanlýða” taþýyacak emanetçi bir baþbakan olarak düþünülmüþtü, olmadý, günü geldi, çatýþma çýktý. Süleyman Demirel cumhurbaþkanlýðýna doðru ilerlerken bir özel sohbetimizde, “Ben Özal’abenzemem vitesi beþe taktým mý, dördüncüyle ilgilenmem” demiþti ama, Hüsamettin Cindoruk’u deðil, Tansu Çiller’i tercih ederek, baþbakanlýðý kontrol altýna alacaðýný düþündü. Olmadý.
Þimdi, Recep Tayyip Erdoðan’ýn cumhurbaþkaný olmasý halinde baþbakanýn kim olacaðý tartýþýlýyor, senaryolar üretiliyor. Kim olursa olsun, iþin sonunda, bir yerde, çatýþma kaçýnýlmazdýr. Bu, insanlarýn tercih ettiði bir sonuç tabii ki deðildir, ama, mevcut anayasal sistem bu çatýþmayý getirir gündeme oturtur.
Tedbir kaçýnýlmaz
Parlamenter demokrasiye göre yazýlmýþ, üstelik, cumhurbaþkanlýðý makamýna darbe lideri için ek yetkiler getirmiþ bir anayasal rejim içinde halk oyuyla cumhurbaþkaný seçmeyi hedefliyoruz. Sistem, evet, cumhurbaþkanýna olaðanüstü yetkiler tanýyor olabilir ama, yürütmenin sorumluluðunu baþbakana veriyor. Seçimle gelen cumhurbaþkaný, doðal olarak, “Ben seçim meydanýndan bu makama geldim, gömleðini ýslatan bir cumhurbaþkaný, halka verdiðim vaatlerin de takipçisi olmak durumundayým” diyecek. Ama, sistem, bu sözü esas olarak baþbakanýn sorumluluðuna yüklemiþ durumda. O zaman, halk oyuyla seçilmiþ cumhurbaþkaný ile yasama içinden gelen baþbakanýn yetki ve sorumluluklarýný anayasal olarak düzenlemek durumundayýz.
Sakýn, “þimdi mi aldý bu telaþ” demeyin, bakýn, zamanýnda (STAR, 11 Mart 2012, Anayasa Üzerine-1) ne yazmýþým:
“(...) Þu anda sürmekte olan siyasi yapý, parlamenter demokrasi görünümlü ama, cumhurbaþkanýnýn hükümeti toplantýya çaðýrýp memlekette olaðanüstü hal ilan etme yetkisi bile var!.. Bu maddelerin derhal temizlenmesi düþünülmeli.
Eðer, parlamenter demokrasi içinde kalacak ve baþbakan yürütmenin esas sorumlusu/ yetkilisi olacaksa, cumhurbaþkanýnýn yürütmeye dönük bütün yetkilerinin yok edilmesi gerekiyor. Devleti protokolde temsil edecek, sembolik yetkilere sahip bir cumhurbaþkaný bize yetebilir, o zaman, halk oyuyla seçilme uygulamasýnýn derhal durdurulmasý gündeme alýnmalý.
Hayýr, cumhurbaþkaný halk oyuyla seçilecek düþüncesinde kararlýysak, o zaman cumhurbaþkaný-baþbakan hattýndaki yetki ve sorumluluklarýn yeniden belirlenmesi kaçýnýlmaz.
Karadeniz Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr. Yusuf Þevki Hakyemez’in, 27 Mayýs Darbesi’nden 1982’ye uzanan siyasi serüvende “cumhurbaþkanlýðý makamýnýn vesayet sisteminin koruyucusu ve kollayýcýsý” olarak tanzim edildiðini söylemesi doðru bir yaklaþým. “Asker-sivil bürokratik oligarþi”nin sistemi istediði yönde tutma sigortasý olarak gördüðü bir makam Çankaya...
(...) Bu nedenle... Cumhurbaþkaný’nýn parlamento içindeki aritmetik hesaplar ile deðil, doðrudan halkýn oyuyla seçilmesi, “oligarþik vesayetin” en güçlü manevra alanýnýn ortadan kaldýrýlmasý açýsýndan önemli...
Türkiye, yeni cumhurbaþkanýný halk oyuyla seçmekte ýsrarcý olmalýdýr...
Dr. Fevzi Bilgin’in, Türkiye ile benzer “vesayet rejimi sorunu” yaþayan Güney Kore’nin tam demokratikleþmesini “yarý-baþkanlýk sistemi” ile saðladýðýný vurgulamasý, altý çizilecek düþünce...”
Lokomotifi yeniden keþfetmek zorunda deðiliz, önümüzde örnekler var, tercih kullanmak durumundayýz.
Hepsi bu...
