Gençlik daima evvelki kuþaklardan farklýydý. Bunu kimi zaman kýyafetiyle kimi zaman söylemiyle belli ediyordu. Aslýnda her nesil varoluþ iddiasýyla gelir. Kendini tanýmlamak isteyen gençler rutinin dýþýna çýkýp yeni bir dünya kurmak ister.
1960 gençliði dünyadaki yeni düzenden etkilendi. Savaþ bitmiþ ve yeni bir sistem kurulmuþtu. Ýçine doðduklarý düzene karþý da olsalar dahil de olsalar kültürel hegemonya bu gençliði huzursuz ediyordu.
Sinema, müzik ve sahne sanatlarý dünyada yeni sistemin görünür bir yüzü oldu. Yeni düþünce akýmlarýnýn etkisiyle alt ve orta sýnýf gençliði var olmak için harekete geçti.
Kimi 68 kuþaðýnýn rüzgarýyla dünyayý deðiþtirmek için çabalarken kimi de trend sanat akýmlarýn etkisinde yeni bir ritmin peþine düþtü.
1960 ve 1970 Türkiye'sinde gençlik alaturka müziði hafife alýyor ve 'evrensel' olaný yakalamak için dýþarýdan gelen plaklarla besleniyordu.
Dönemin gençliði Joan Baez, Bob Dylan, Pink Floyd, The Beatles gibi þarkýcý ve gruplarýn etkisindeydi. Bizim genç müzisyenlerimiz de dýþarýdan etkilendi elbette. Hatta dýþardan alýnan müziklere Türkçe sözler yazýlýyor veya tercüme edilerek plak kaydý yapýlýyordu.
Barýþ Manço bir süre yurtdýþýnda yaþamýþ olmasýna raðmen rüzgâra karþý durdu. Adeta 20. yüzyýlda Dede Korkut sahneye çýkmýþtý. Þarkýlarýnda Yunus Emre, Hacý Bektaþ, Hacý Bayram vardý. Atasözleri, deyimler, nasihatler...
Yeni Cumhuriyetin kravatlý, þapkalý yurttaþ tipine aykýrýydý. Uzun saçlý, çizmeli, sarkýk býyýklý bu adam gitar çalýyordu ama sözlerinde Türk tarihinin damýtýlmýþ hikmeti vardý.
Aþkýn en saf ve hakiki olaný onun bestelerinde canlanýyordu. Hem çocuða hem nineye sesleniyor ve herkesin sevdiði ortak bir yürek oluyordu.
Çocuklar için Barýþ Abi, büyükler için Bizim Barýþ oldu. Aile köklerinin Konya – Selanik – Ýstanbul yolculuðundan süzülen bir damar beslemiþti onu. Sanki Anadolu'yu ve Rumeli'yi kaynaþtýran bir bilgeydi.
1980'li yýllarda herkesin evine girer. 1990'lardaki seyahatleri ise asla bir tesadüf deðildir. Soðuk Savaþ bitmiþtir ve ulu çýnarýn köklerine yolculuklar yapar. Türk dünyasýnda ses bayraðýmýz olur.
Barýþ Manço Türk modernleþmesindeki kýrýlmalarýn ve travmanýn farkýndaydý. Doðu-Batý ikileminde iki arada bir derede kalan milleti derin köklerine çaðýrýyordu biçim ve öz tartýþmalarýna son verircesine.
Tarih bilinci ve diriliþ arzusu yüksekti. Cumhuriyetin 50. yýlýnda bir beste yaptý. 'Kayalarýn Oðlu' adlý bestesi müzikalite ve sözleri bakýmýndan ilginçti. 2023- 2024 ve 2025 bestelerinde elektronik müzikle insanlýðýn geçmiþini dijital dünyayý ve uzay çaðýný anlattý. Kendi milletinin nereden gelip nereye yürüdüðünü resmeden bu bestelerde bazý þarkýlarýnýn melodilerini de ustaca yerleþtirmiþtir.
1923'ün ýlýk bir Ekim sabahýnda
Kayalarýn topraða dikine saplandýðý yerde doðdum
Toprak anayla, kaya babanýn oðluyum ben
Toprak anam sevgi dolu, bereket dolu
Toprak anam sessiz ama toprak anam dopdolu
Toprak anam, toprak anam Anadolu
Babamsa saðý solu belli olmaz
Bir gürledi mi yer yerinden oynar
Göðsünde çatýrdamalar olurmuþ
Onun için derdi
Onun için sayýsýz irili ufaklý
Kaya parçalarý vardýr bu topraklarda
Ve sen benim oðlum
Ve sen Kayalarýn oðlu
Bu taþý topraðý bir arada tutacaksýn
Kolay deðil Kayalarýn oðlu olmak
Kuzeyden esen rüzgâra
Güneyden gelen kavurucu sýcaða karþý
Koruyacaksýn onlarý
Kolay deðil
Kolay deðil Kayalarýn oðlu olmak
*
2023'ün ýlýk bir Ekim sabahýnda
Bacaklarýmda hafif bir uyuþma ile uyandým
Ve sanki yüz yýllýk ulu bir çýnar gibi
Kök salmaya baþladým o sabah
Ve ilk kez saðýmda solumda asýrlardýr
Durmakta olan diðer çýnarlarý fark ettim
Doðudan hafif bir seher yeli yükseldi
Ve asýrlýk çýnarlar beni de aralarýna aldýlar
Ve 2023'ün ýlýk bir Ekim sabahýnda
Yeni bir Kayalarýn oðlunun doðuþunu
Beraberce seyre koyulduk...
Cumhuriyetin 100.yýlýnda 'Kayalarýn Oðlu' çok þey ifade ediyor. Yeniden doðuþ mitosu þiire damga vuruyor. 'Kayanýn ve topraðýn birlikteliðinin çocuðu' imgesi bize neyi anlatýyor? Sakin olanla coþkun olanýn birlikteliði bu. Bir savaþ coþkunluðu ile vatan/ana rahmi/kendini var edebilmeni saðlayacak tek sahne olarak mekân... Ruhun/özün en önemli kendilik kaynaklarýndan biri ise 'öteki'. Mekân da ötekilerin en önemlisi... 'Sert kaya ve yumuþak toprak'tan olma çocuk, tam da 'bu' olur zaten.
Kayalar ise Asya steplerinden, Orhun'dan akýn akýn gelen savaþçý Türk imgesi. Baba Orta Asya, anne Anadolu. Anadolu'yu korumak için atalarýnýn gücüne ihtiyacý var. Ancak bir de þu var: Artýk ana'nýn yumuþak erkine de bir þekilde alýþmak gerek. Kadýn uzlaþmayý/mutabakatý temsil ediyor. (Ýçeride Devlet Baba'dan Devlet Ana'ya göndermesi diye yorumlayabiliriz.)
Barýþ Manço'nun rüyasýndaki 2023'ü hepimiz bekliyoruz. 23. vefat yýldönümünde rahmetle anýyorum. Üzerinde epeyce konuþulacak güfte ve bestelerinin ise Cumhuriyet'in 100. yýl kutlamalarýnda yer almasýný ümit ediyorum.
