ABD’deki baþkanlýk seçimleri, ABD vatandaþlarý kadar baþka ülke vatandaþlarý tarafýndan da son derece yakýndan takip ediliyor. Hatta bazý ülkelerdeki iþ ya da çýkar gruplarýnýn doðrudan ABD seçim kampanyalarda aktif yer alarak etkin rol oynadýklarý söylenmeli.
Aslýnda sadece baþkanlýk seçimlerini bu derece yakýndan izlemek çok anlamlý deðil, zira Kongre kompozisyonu da en az baþkanýn ‘rengi’ kadar önemli; zira baþkanýn yetkileri, çizeceði siyaset açýsýndan belirleyici olsa da o siyasetin mali demetimi Kongrede.
Baþkanlýk seçimiyle birlikte Temsilciler Meclisi ile Senato’nun üçte birini deðiþtirecek seçimler de yapýlýyor. Baþkan ile Kongre’nin farklý eðilimlerden olmasý ABD için olaðanüstü bir durum deðil; ancak baþkanýn hareket yeteneðini sýnýrlayýcý sonuçlarý olduðuna þüphe bulunmuyor. Dolayýsýyla gelecek bir kaç yýlýn ABD’sini deðerlendirirken sadece baþkana bakmak yetmiyor; baþkan yardýmcýlarýnýn kimler olduðu, önemli kurumlarýn baþýndaki kiþilerde deðiþikliðe gidilip gidilmediði ve tabi Kongre kompozisyonunun nasýl oluþtuðu son derece önemli; ama bizler alýþkanlýkla en tepeye bakýyoruz.
Araçlarda farklýlýk
ABD seçimlerinin tüm dünya tarafýndan izlenmesi, ABD’nin hala küresel güç olma özelliðini yitirmediðinin en önemli göstergesi. Her ne kadar tek küresel güç olmasa da, ABD’nin uygulayacaðý her politikanýn doðrudan Rusya ve Çin gibi diðer küresel güç davranýþlarýný belirlediði biliniyor. Orta ölçekli ülkeler de bu büyük güçlerin karþýlýklý iliþkileri çerçevesinde politika üretiyorlar; dolayýsýyla tavýr deðiþtirecek bir ABD, her oyuncunun da tavýr deðiþtirmesine yol açýyor.
Bununla birlikte, günümüz dünya koþullarýnda Cumhuriyetçiler ile Demokratlarýn baþka oyunculara radikal deðiþim yaptýracak dýþ politika farklýlýklarý bulunmadýðý söylenmeli. Buna ne konjonktür fazla uygun ne de ekonomik iklim.
Bununla birlikte, iki taraf arasýnda nihai amaçlar açýsýndan farklar bulunmasa bile, kullanýlan araçlar bakýmýndan büyük farklar ortaya çýkabiliyor. Demokratlar çok taraflýlýk, yumuþak güç unsurlarý ve Rusya ile ittifak gibi önceliklere sahipken ve ilgileri Uzakdoðu’dayken Cumhuriyetçiler tek taraflýlýk, sert güç, Rusya ile keskin rekabet öngörüp ilgilerini Akdeniz-Hazar-Karadeniz havzasýnda yoðunlaþtýrýrlar. Ancak günümüz dünyasýndaki bölgesel ve yerel güçler, farklý türdeki oyuncular, her iki kesime de öngördükleri araçlarý istedikleri gibi kullanma imkaný vermemekte.
Türkiye’ye etkisi
Türkiye açýsýndan Obama yönetiminin devamýnýn daha olumlu bir sürece iþaret ettiðine kuþku bulunmuyor; ancak hemen belirtelim bazý durumlarda Demokratlarla düþülecek görüþ ayrýlýðý, Cumhuriyetçilerle olandan daha maliyetli olabiliyor. Zira, Demokratlar iktidardayken Türkiye-ABD iliþkileri yumuþak güç baðlamýnda geliþiyor ve politikadaki oynamalar karþýlýklý güvensizliklerin daha hýzlý açýða çýkmasýna yol açýyor. Cumhuriyetçilerle olan anlaþmazlýklarýn ise açýk biçimde stratejik önceliklerde olduðu biliniyor; her anlaþmazlýðýn da kibar olmayan baský yoluyla gündeme geleceði düþünülüyor.
Türkiye ile ABD iliþkileri, küresel koþullarda ve Ortadoðu ortamýnda radikal bir deðiþim olmadýðý sürece fazla deðiþim göstermez, gösteremez. ABD için Türkiye’ye verilen deðer, partiler üstü bir nitelikte gibi gözüküyor; tek fark Türkiye’nin ‘olmaz’ dediði konularda bir tarafýn ikna diðer tarafýn tehdit unsurlarýný denemeye eðilimli olmalarýnda. Ama her durumda Türkiye’nin ‘katiyen olmaz’ dediði hususlarý dikkate almak zorunda olan bir ABD olduðunun altý çizilmesi gerekiyor; zira Türkiye bölgesel dengelerin dengeleyicisi pozisyonunu daha uzun bir süre sürdürecek gibi gözüküyor.
