SETA ORTADOÐU UZMANI CAN ACUN ÝLE SURÝYE’DEKÝ DENKLEMÝ KONUÞTUK
ACUN: Sahadan gördüðüm þey, bir süredir ABD liderliðinde Batýlý ülkelerin Suriye’de oyunu deðiþtirecek bir hamle için zemin yokladýðý ve harekete geçmek için fýrsat kolladýðýydý. Doðu Guta’daki kimyasal saldýrý bu fýrsatý verdi.
ABD ASTANA SÜRECÝNDEN RAHATSIZ, TEHDÝT GÝBÝ GÖRÜYOR
ABD, Ýngiltere ve Fransa 14 Nisan sabahý vurdu Suriye rejimini. Zamanlamasý ve sonuçlarý tartýþýlýyor. Saldýrýnýn 4 Nisan’da Ankara’da gerçekleþen Erdoðan, Putin ve Ruhani zirvesinden sonra gerçekleþmesi mühim bir veri. Týpký üç ülke para biriminin de dolar karþýsýnda eþzamanlý kaybetmesi gibi. Suriye’yi konuþtuðumuz SETA Ortadoðu uzmaný Can Acun þöyle diyor: Astana süreci ABD’yi Suriye’deki PKK bölgesi dýþýnda denklem dýþýna itmiþti, ABD bundan rahatsýz. Türkiye ve Rusya arasýndaki yakýnlaþmayý da kendileri için tehdit görüyorlar. Ancak muhalefete desteði kesip Suriye’yi Rusya’ya teslim edenler kendileriydi. Türkiye’nin itirazlarýna raðmen Suriye’de PKK’yý desteklemeleri Türkiye’yi Astana sürecini hayata geçirmeye yöneltti.
ABD, Fransa ve Ýngiltere Suriye rejimini duyurduklarý gibi vurdu, askeri noktalar ve kimyasal depolarýnýn hedef alýndýðý açýklandý. Saldýrýnýn zamanlamasýna ve kapsamýna dair deðerlendirmeniz nedir?
ABD liderliðinde Ýngiltere ve Fransa’dan oluþan koalisyon, 2017’de Þeyrat askeri hava üssüne düzenlenen saldýrýya nazaran daha kapsamlý, ancak yine de Rejime çok ciddi zarar vermeyecek ölçekte sýnýrlý bir harekat düzenledi. Suriye’nin baþkent Þam ile Hama, Humus, Dera ve Süveyda illerindeki kimyasal silah geliþtirme ve depolama tesisleri ile birlikte, Þam’daki Cumhuriyet Muhafýzlarýna baðlý bir karargah, Halhal, Mezze ve Dumeyr gibi hava üsleri de hedef alýndý. Yine Ýran devrim muhafýzlarýnýn da konuþlu olduðu Hizbullah’a ait bazý noktalarýn vurulduðu görüldü. Saldýrýlarda beklendiði gibi Ürdün ve Güney Kýbrýs’taki hava üslerinden kalkan uçaklar ile doðu Akdeniz’den ateþlenen seyir füzeleri kullanýldý. Pentagon’dan yapýlan açýklamada Rejim’e kimyasal silah kullanýmý nedeniyle cezalandýrýcý, bir defaya mahsus sýnýrlý bir harekat düzenlendiði açýklandý. Ancak sahadaki bilgiler kimyasal silahlara iliþkin tesislerin yaný sýra farklý askeri hedeflere de yönelindiðini gösteriyor. Saldýrýlara rejim hava savunma sistemleriyle yanýt vermeye çalýþýrken, Rusya ise sadece izlemekle yetindi.
- Rusya neden pasif kaldý?
Bu durum bize Rusya’nýn sýnýrlý harekata bir þekilde cebren de olsa ikna edildiðini gösteriyor.
OYUN DEÐÝÞMEDÝ
- Saldýrý öncesi Soðuk Savaþ Dönemine benzer bir hizalanýþ söz konusuydu oysa?
Nihayetinde askeri açýdan Rejime zarar verici ancak sahadaki oyunu tamamen deðiþtirmeyecek sýnýrlý bir harekat düzenlenmiþ oldu. Rusya’ya raðmen Rejimin vurulabileceði ortaya konurken, Suriye’nin geleceðinde kendi halkýný kimyasal silah kullanarak hedef almaktan ötürü cezalandýrýlmýþ bir rejimin yer alamayacaðý gerçeði bir kez daha tahkim oldu.
Küresel ve bölgesel güçlerin birbirlerini doðrudan hedef almaktan kaçýndýklarý, daha ziyade vekil unsurlarla çatýþmaya devam edecekleri görüldü. Rusya ve Ýran’ýn özellikle Deyr ez Zor gibi bölgelerde ABD’ye yanýt verme gayreti içine girmesi mümkün. Yine ABD/PKK’nýn kontrol ettiði diðer bölgelere yönelik istikrarsýzlaþtýrýcý hamlelerde bulunabilirler.
PENTAGON KAZANDI
- ABD içi iktidar savaþý açýsýndan anlamý ne?
Yine harekatýn sýnýrlarý, ABD içinde yaþanan tartýþmalarý Savunma Bakaný Mattis ve Pentagon’un kazandýðýný gösteriyor. Trump þahinlerden oluþan yeni kabinesiyle daha kapsamlý bir harekat düzenleme arayýþýndayken istediklerini tam olarak hayata geçirememiþ görünüyor.
7 YILDIR ZEHÝRLÝYORDU
- Esed Suriye’de ilk kez kimyasal silah kullanmýyor. 250’yi aþtýðý söyleniyor. Üstelik kimyasal silah kullanýmýný “kýrmýzýçizgi” ilan eden ABD bu 250 saldýrýda sesini çýkarmazken ne oldu da þimdi Doðu Guta’daki korkunç katliamýn peþine düþtü?
Esasýnda Esed rejimi neredeyse savaþýn baþýndan beri kimyasal silah kullanýyor. Zorda kaldýðý hemen her cephede klor gazý baþla olmak üzere birçok farklý kimyasal silah türevini kullanmaktan çekinmedi. Sahadan gelen verilere göre en az iki yüz saldýrý söz konusu. Uluslararasý tepkiler olsa da rejimin iþlediði bu savaþ suçu da diðer insanlýk dýþý eylemleri gibi ne yazýk ki görmezden gelindi. Aðustos 2012’de Obama Suriye’de kimyasal silah kullanýmý kýrmýzýçizgi ilan etmiþti ve Esed rejimine karþý askeri harekat düzenleyeceðini ortaya koymuþtu, iddialý bir retorik vardý. Ancak 23 Aðustos 2013’te Þam Doðu Guta’da rejimin yine muhalifleri hedef aldýðý ve BM tarafýndan da teyit edildiði þekilde kimyasal silahla binden fazla çoðu kadýn ve çocuk sivil hayatýný kaybedince ABD, askeri harekat düzenlemekten ziyade Rusya ile birlikte BMGK’yý devreye soktu. 2118 sayýlý kararla Esed rejiminin elindeki tüm kimyasal silahlarýn ve üretim kapasitesinin imhasý hedeflendi. Ancak rejim bu tarihten sonrada bu suçu iþlemeye devam etti.
BEKLENEN FIRSAT
4 Nisan 2017 ise bir dönüm noktasý oldu. Ýdlib Han Þeyhun’da rejimin düzenlediði bir kimyasal saldýrýya bu kez Trump Baþkanlýðýndaki ABD yanýt verdi ve Þeyrat hava üssüne Doðu Akdeniz’den 59 güdümlü füze atýldý. Trump güç gösteri yaparken rejimden ziyade Obama’yý hedef alýyordu. Son kimyasal silah saldýrýsýnda ABD ile birlikte Ýngiltere ve Fransa gibi ülkeler de bir anda rejime yönelik askeri bir operasyon düzenlemek için hareketlendiler.
- Neden?
Benim sahadan gördüðüm aslýnda bir süredir ABD liderliðinde batýlý ülkelerin Suriye’de oyunu deðiþtirecek bir hamle yapabilmek adýna zemin yokladýðý ve adeta harekete geçmek için fýrsat kolladýklarýydý. Þimdi Doðu Guta’da yaþanan kimyasal saldýrý bu fýrsatý vermiþ oldu.
KAYBETTÝÐÝNÝ ÝSTÝYOR
- BMGK’da ne ABD’nin ne Rusya’nýn tasarýsý kabul edildi. Yeniþemediler ama karþýlýklý taaruz halinin anlamý ne?
ABD, Obama döneminde bilinçli þekilde Rusya ve Ýran’a Ortadoðu’da açtýðý alaný þimdi Trump döneminde kapatmaya çalýþýyor. Bu baðlamda Rusya ve Ýran’ýn en zayýf müttefiði olan Esed rejimi kolay bir lokma olarak görülmekte ve hedef alýnmakta. Trump’ýn aklýnda 7 Nisan 2017’den farklý olarak çok daha kapsamlý bir müdahale var, bu baðlamda bölgeye askeri yýðýnak gittikçe artýrýlýyor. Doðu Akdeniz’deki güdümlü füze atma kapasitesine sahip destroyerlerin yaný sýra Truman Uçak gemisi ile birlikte 7 savaþ gemisi daha naklediliyor. Yine Ýngiltere ve Fransa’nýn Güney Kýbrýs’taki Ýngiliz hava üssüne çeþitli muharip uçaklar naklediliyor. ABD’nin Ýncirlik dahil bölgede çok sayýda hava üssü söz konusu, yine PKK/PYD bölgelerinde irili ufaklý 13-15 kadar askeri üssü var.
ABD ve müttefikleri hem Rejime yönelik kapsamlý bir harekat olanaðý için güç tahkimatý yaparlarken bunun ötesinde ise Rusya’ya karþý caydýrcýklarýný da artýrma çabasýndalar. Nihayetinde Rusya Esed rejimini koruma gayretindeyken diðer yandan ABD ve müttefikleri karþýsýnda güçlü ve tavizsiz durma çabasýnda. Ancak güç dengeleri ciddi anlamda Rusya’nýn aleyhine þekillenmeye baþlamýþ durumda.
ÝSRAÝL SURÝYE’DE TAMPON BÖLGE ÝSTÝYOR
- Bütün bu denklemde Ýsrail nerede?
Ýsrail son yýllarda ulusal güvenliði için birinci derecede tehdit olarak gördüðü Ýran ve Hizbullah’ý Suriye içinde gerçekleþtirdiði hava operasyonlarýyla hedef alýyor. Bu baðlamda T-4 hava üssü ana hedeflerden birisi çünkü Ýran burayý drone üssü olarak kullanýyor. Ýsrail ayrýca doðru zaman geldiðinde Suriye sýnýr hattýnda içeriye girerek tampon bir bölge oluþturmayý amaçlýyor. Ýsrail Suriye savaþýn baþýndan beri Suriye’deki iç savaþýn nihai bir sonucu olmadan, taraflarýn birbirini tükettiði, hatta Sünni dünya ile Ýran arasýndaki bir güç mücadelesi þeklinde gitmesini arzuluyor. Nihayetinde bu baðlamda giden iç savaþta Ýsrail belki de en büyük kazanan durumunda.
TÜRKÝYE’NÝN PLANLARI ETKÝLENMEZ GÜCÜ ARTAR
- Yeni durum Türkiye’nin sýnýr ötesinde yürüttüðü terörle mücadele planýný nasýl etkiler?
Türkiye 15 Temmuz darbe giriþimi sonrasýnda yeni Güvenlik Doktrini kapsamýnda Fýrat Kalkaný ve Zeytin Dalý Harekatýný hayata geçirdi. Þimdi Menbiç’i, Irak’ýn kuzeyini ve Sincar’ý hedef alýyor. Türkiye kendisine yönelen tehditleri kaynaðýndan bertaraf etmeye kararlý. Hiç bir bölgesel geliþme bu kararlýlýðý sarsamaz. Bölgede yaþanan jeo-politik güç mücadeleleri ve gerginlikler birçok meydan okumayý beraberinde getirecek. Önemli fýrsatlar da oluþacak. Hele ki ABD-Rusya gerginliði iki tarafýn da Türkiye’ye olan ihtiyacýný artýracak bir etki yaratacak. Yine Esed rejimi ve Ýran’ýn Suriye denkleminde zayýflayacak olmasý Türkiye ve ona müzahir muhalifleri ciddi anlamda güçlendireek bir etkiye neden olacak. Türkiye denge siyasetine devam etmeli.
- Ya ABD Ýncirlik’i kullanmak isterse?
Esed rejimini devirmeye yönelik kapsamlý bir harekat olacaksa Suriye’de oyun yeniden kurulacaktýr ve Türkiye de pozisyonunu revize edecektir.
- Erdoðan Doðu Guta’daki katliama tepki verince Rusya Dýþiþleri Bakaný Lavrov ‘Türkiye, Afrin’i Esed’e teslim etmeli’ dedi. Bu nedir?
Rusya “ABD’nin rejime karþý dizayn etmeye çalýþtýðý harekata dahil olursan sana karþý pozisyon almakta tereddüt etmem” diyor. Elbette somut karþýlýðý yok. Afrin tamamen terörden temizlenmiþ durumda ve Rusya için artýk Türkiye’ye karþý kullanabileceði bir koz deðil. Rusya Türkiye’yi ABD ve NATO ittifakýnda yanýna çekmeye çalýþýyor ancak Rusya’nýn PKK’yý terör örgütü görmediðini, rejim lehine muhalefeti vurduðunu görüyoruz.
Asiller savaþmaz, vekil savaþý sürer
“ABD ve Rusya arasýnda doðrudan konvansiyonel bir çatýþma olmasý ihtimalini çok zayýf görüyorum. Buradan iki tarafta zararlý çýkacaktýr. Hele ki Rusya’nýn S400 gibi savunma sistemleri olmasýna raðmen bölgedeki güç dinamikleri açýsýndan ABD ve müttefiklerine karþý denge oluþturabilecek imkanlara sahip olmadýðý görülmekte. Taraflar þuan bir pazarlýk sürecinde. ABD’nin Rusya’dan bazý talepleri var Ýran ve Hizbullah ile diðer Þii milislerin Suriye’den çýkarýlmasýna yönelik. Kabulü gerilimi azaltabilir.”
Zayýf halkayý vurmak en kolayýdýr
“Trump’ý anlayabilmek kolay deðil ancak gördüðüm kadarýyla Suriye’den askerlerini çekmek ve DEAÞ’a karþý iç kamuoyunda zafer ilan etmek istiyor. Esed’i cezalandýrmayý da. Bu onu Obama’ya göre daha güçlü gösterecek. Zayýf halka Esed’i vurarak Rusya ve Ýran’ý vurmuþ olacaklar. Trump sanki Rejimi, Rusya ve Ýran’ýn Suriye’deki pozisyonunu zayýflatarak ve mütefikleri Türkiye ve Fransa’ya daha fazla alan açarak ABD askerlerini çekmeyi düþünüyor. Ancak Pentagon ve Centcom’un böyle düþünmediðini görüyoruz.”
