SEVGÝLÝ arkadaþým, Cenap Türksavaþ ile bir sohbet de, Prof. Dr. Aziz Sancar’ýn büyük baþarýsýndan bahsederken, bu topraklardan bu tip üstün nitelikli kiþiler hep çýkmýþ dedi. Ve bana Urfalý Battani’yi anlattý. Hayretler içinde kaldým ve bu ülkenin bir bilim adamý olarak, böylesine önemli bir bilim insanýný hiç duymamýþ olmaktan biraz da utandým. Biraz daha araþtýrýp sizinle paylaþmak istedim.
Battani 858tarihi Urfa ilinin ilçesi Harran da doðmuþ, bir astronom, astrolog ve matematikçi.
Battani’nin astronomideki en çok bilinen baþarýlarýndan biri güneþ yýlýný 365 gün, 5 saat, 46 dakika ve 24 saniye olarak ölçmüþ olmasýdýr. Battani’nin Zij adý verilen çalýþmasý Johannes Kepler, Tycho Brahe gibi Avrupalý astronomlar üzerinde büyük bir etki yaratmýþtýr.
Güneþ’in enberi hareketlerini keþfetmiþ, gök kürenin bölümleri üzerine çalýþmalar yapmýþ ve muhtemelen 5.yüzyýlda yaþamýþ olan Hint astronom Aryabhata’dan baðýmsýz olarak, sinüsün ve kýsmi olarak da tanjantýn hesaplamadaki kullanýmlarýný açýklamýþ ve böylece modern trigonometrinin temelini atmýþtýr. Battani bunlardan baþka astronomide, ekinokslarýn devinme hareketlerinin deðerlerini ve ekliptik eðimi çok yakýn bir oran bularak hesaplamýþtýr.
Battani, geliþmiþ ay ve güneþ tablolarý kullanarak yaptýðý gözlemler boyunca, Güneþ’in dýþmerkez kuvvetinin deðiþtiðini, modern astronomide Dünya’nýn Güneþ etrafýndaki bir eliptik yörünge üzerindeki hareketinin eþitliðini keþfetmiþtir. Kopernik, Kopernik Devrimi’ni baþlatan De Revolitionibus Orbium Coelestium adlý kitabýnda Battani’ye olan saygýsýný dile getirmiþ ve birçok yerde O’ndan alýntýlar yapmýþtýr. Modern dünya, Battani’ye bilim dünyasýna katkýlarýndan dolayý saygýsýný göstermiþ ve Ay’daki bir bölgeye Albategnius olarak ismini vermiþtir. Vikipedi bilgileri ile yapýlan araþtýrmanýn sonucu bu kadar. Yaþadýðý dönemin çok ötesinde, Kopernik ten 700 sene önce yaþamasýna raðmen, modern matematiðin ve astronominin temellerini atmýþ bir bilim adamý çok daha fazla araþtýrmayý ve saygýyý hak ediyor.
