SEVGİLİ arkadaşım, Cenap Türksavaş ile bir sohbet de, Prof. Dr. Aziz Sancar’ın büyük başarısından bahsederken, bu topraklardan bu tip üstün nitelikli kişiler hep çıkmış dedi. Ve bana Urfalı Battani’yi anlattı. Hayretler içinde kaldım ve bu ülkenin bir bilim adamı olarak, böylesine önemli bir bilim insanını hiç duymamış olmaktan biraz da utandım. Biraz daha araştırıp sizinle paylaşmak istedim.
Battani 858tarihi Urfa ilinin ilçesi Harran da doğmuş, bir astronom, astrolog ve matematikçi.
Battani’nin astronomideki en çok bilinen başarılarından biri güneş yılını 365 gün, 5 saat, 46 dakika ve 24 saniye olarak ölçmüş olmasıdır. Battani’nin Zij adı verilen çalışması Johannes Kepler, Tycho Brahe gibi Avrupalı astronomlar üzerinde büyük bir etki yaratmıştır.
Güneş’in enberi hareketlerini keşfetmiş, gök kürenin bölümleri üzerine çalışmalar yapmış ve muhtemelen 5.yüzyılda yaşamış olan Hint astronom Aryabhata’dan bağımsız olarak, sinüsün ve kısmi olarak da tanjantın hesaplamadaki kullanımlarını açıklamış ve böylece modern trigonometrinin temelini atmıştır. Battani bunlardan başka astronomide, ekinoksların devinme hareketlerinin değerlerini ve ekliptik eğimi çok yakın bir oran bularak hesaplamıştır.
Battani, gelişmiş ay ve güneş tabloları kullanarak yaptığı gözlemler boyunca, Güneş’in dışmerkez kuvvetinin değiştiğini, modern astronomide Dünya’nın Güneş etrafındaki bir eliptik yörünge üzerindeki hareketinin eşitliğini keşfetmiştir. Kopernik, Kopernik Devrimi’ni başlatan De Revolitionibus Orbium Coelestium adlı kitabında Battani’ye olan saygısını dile getirmiş ve birçok yerde O’ndan alıntılar yapmıştır. Modern dünya, Battani’ye bilim dünyasına katkılarından dolayı saygısını göstermiş ve Ay’daki bir bölgeye Albategnius olarak ismini vermiştir. Vikipedi bilgileri ile yapılan araştırmanın sonucu bu kadar. Yaşadığı dönemin çok ötesinde, Kopernik ten 700 sene önce yaşamasına rağmen, modern matematiğin ve astronominin temellerini atmış bir bilim adamı çok daha fazla araştırmayı ve saygıyı hak ediyor.
