ABD, Ýran’a yönelik ikinci parti yaptýrýmlarda, Çin, Hindistan, Güney Kore, Ýtalya, Tayvan, Japonya ve Yunanistan ile birlikte Türkiye’yi de muafiyet kapsamýna aldý.
Yaptýrýmlar, Ýran’ýn nükleer programýna destek mahiyetindeki ticaret ve petrol baþta olmak üzere gelir kaynaklarýnýn dýþýnda, bankacýlýk, deniz ve hava yollarýný da kapsýyor.
200'den fazla kiþi ve gemi ile 50 Ýran bankasý, 700'den fazla Ýranlý, Ýran Hava Yollarý ve 65'ten fazla uçak yaptýrým listesinde.
Ýran'a gýda ve ilaç gibi insani amaçlý ticaret ise yaptýrým dýþý.
Ýkinci parti yaptýrýmlarýn muafiyet süresi 180 gün, yani 6 ay. Bu süre içinde ABD ve Ýran yeni bir anlaþma sürecine girmezse muafiyet de yeniden deðerlendirilecek.
***
Türkiye Ýran’dan en çok doðalgaz ve petrol satýn alýyor.
Doðalgaz yaptýrým dýþýnda tutuldu. Petrolde ise Türkiye’ye muafiyet tanýndý.
Türkiye’de Ýran petrolünün en büyük alýcýsý Tüpraþ rafinerisi. Tüpraþ’ýn yaptýrýmlardan önce ABD ile yaptýðý görüþmelerde Ýran’dan aldýðý petrolü kademeli olarak azaltma karþýlýðýnda muafiyet alacaðý konuþuluyordu. Gelen bilgilere göre, bu süreçte Ýran’dan petrol alýmý yüzde 15-20 azaltýldý.
Dün yaptýrým kararlarýnýn ve Türkiye’ye yönelik muafiyetin açýklanmasýnýn ardýndan piyasalar olumlu seyrini hýzlandýrdý, döviz kurlarý düþtü.
Hem Ankara’daki siyasi kaynaklar hem de piyasa kaynaklarý, yeni yaptýrýmlarýn Türkiye’yi olumsuz etkilemeyeceði kanaatinde. Bu kanaate, Ýran’ýn deniz ve hava taþýmacýlýðýnýn da yaptýrým kapsamýna alýnmasýnýn Türkiye ekonomisine olumlu yansýyacaðý yorumunu da ekliyorlar.
***
Olumlu süreç, Yeni Ekonomi Programý, Merkez Bankasý’nýn 6,5 puan arttýrmasý ve ekonomiye yönelik açýklanan kararlarla birlikte baþlamýþ, dövizdeki yükseliþ durmuþ, gerileme baþlamýþtý.
Seçime hazýrlanan siyaset ve piyasalarýn gözü uzun süre ABD ve AB ile iliþkilere çevrilmiþti. Bu süreçte ABD ile pastör Brunson krizinin ortadan kalkmasý, Münbiç’te ortak devriyenin baþlamasý gibi etkenler havayý olumluya döndürdü.
Almanya ziyareti ile baþlayan AB ile yeni dönem sinyali, Ýstanbul’da yapýlan Türkiye-Fransa-Almanya-Rusya zirvesiyle güçlendi. Bu da ekonominin ‘siyaset’ payýndaki köpüðün alýnmasýnda etkili oldu.
Bu süreçlerin ardýndan ‘belirsiz’ kalan tek ‘endiþeli beklenti’ konusu Ýran’a yaptýrýmlardý. Dün, orada da Türkiye’ye muafiyet tanýndýðý açýklandý ve beklentilerdeki ‘endiþe’ kýsmý ortadan kalkmýþ oldu.
***
Bu, Türkiye’nin Ýran’a yönelik ABD yaptýrýmlarýna ‘olumlu baktýðý’ anlamýna mý geliyor?
Hayýr.
Türkiye, Ýran’ýn silahlý milisler ve askeri gücüyle ya da maddi desteðiyle Irak, Lübnan, Suriye gibi bölgelerde yayýlmacý politikalarýndan hep rahatsýzdý, halen de rahatsýz.
Ancak Türkiye, Ýran’ýn bu tür yol ve yöntemlerden vazgeçirilmesinin yolunun bugünkü ABD yönetiminin yolu olmadýðýný da sürekli vurguladý.
Ankara, ABD’nin tek taraflý çekildiði Ýran’la nükleer anlaþmanýn tam olarak uygulanmasý ve Ýran’a yönelik ambargo dýþý yöntemler kullanýlmasý konusunda BM ve AB ile uyumlu hareket ediyor.
Ancak, bu ilkesel tutumla birlikte, sahadaki ‘gerçekliði’ de göz ardý etmiyor.
***
Analistlerin ekonomiye dair birkaç notunu daha paylaþayým:
Yabancý yatýrýmcýlar ‘daha da düþecek’ beklentisiyle döviz bozdurup TL’ye yöneliyor.
Türk bankalarý sendikasyon kredilerini rahatlýkla döndürüyor; en son 5 büyük banka yeni krediler aldý.
Türkiye’den para çýkýþý durdu.
Faizler düþme eðilimine girdi.
Bu süreçte dolar 5-5,20 bandýna kadar gerileyebilir.
Bunun altý da mümkün. Ancak bunun için þirket borçlarý, konkordatolar, likidite ve kamuda tasarruf konularýnda somut adýmlarýn ortaya çýkmasý etkili olacak.
