Bel altından vurmak buna derler

Çok komik bir filmle karşı karşıyayız. Ama bu komedi öyle içi boş bir komedi değil. Aslında ağır bir hiciv. Moskova, 1953. Sovyetler Birliği’nde Stalin’in ölümüyle birlikte büyük bir koltuk kavgası başlar. Stalin’in vekili ve komitenin birlikte hareket etmesinden yana olan Malenkov, Genel Sekreterliği’ni korumaya çalışırken, İstihbarat şefi Beria ile komitenin başkanlığını yürüten Kruşçev arasında siyasi bir rekabet başlar. Hamleler birbirini kovalarken, Sekreterlik koltuğunu doldurmak için çok fazla vakit kalmamıştır. Daha filmin ilk sahnesinden itibaren Stalin döneminde Sovyetler Birliği’ndeki kanlı diktatörlük suratımıza vuruluyor. Ama yönetmen Armando Iannucci bunu öyle bir incelikle yapıyorki seyreden sahnelere gülüyor ama öldürülen insanların, dağılan ailelerin, sürgüne gönderilen doktorların, öğretmenlerin ve insanların durumunu da içten içe sorguluyorsunuz. Bu Iannucci’nin uzun metraj sinema anlamında ikinci yönetmenliği. İlk yönettiği film ise In The Loop filmi. Hatırlarsınız o da aslında siyasi bir komediydi. Yani yönetmen bildiği sularda yüzüyor. Filmin tam bir başrol oyuncusu yok. Mükemmel karakter oyuncuları grubu söz konusu. Mesela Kruşçev’i canlandıran Steve Buscemi, o dönem KGB’nin başında bulunan Beria’yı canlandıran Simon Russell Beale ve Stalin’den sonra Genel Sekreter olan Georgy Malenkov’u oynayan Jeffrey Tambor muhteşem performanslar gösteriyorlar. 

Aslında hikâye o dönem adına Sovyet yönetimi için söylenen birçok dedikoduyu almış ve filme uyarlamış. Mesela Kruşçev’in Stalin’in neredeyse palyaçosu olması. İçki masasında türlü şaklabanlıklar ile Stalin’i güldüren Kruşçev’in neredeyse içki kadehini alnına koyarak dans etmediği kalmış. Bütün ülke Stalin’den o kadar korkarmışki radyoda yayınlanan bir klasik müzik konserinin kaydını isteyince konser bittiğinde ve kayıt yapılmadığı görülünce izleyiciler, müzisyenler tekrar oturup aynı konseri vermişler ve kayıt yapılmış. Bu söylediklerimiz o dönem için anlatılan, gerçek olduğu söylenen hikâyeler. Ama yönetmen bunları toplayıp bir takım abartılarla filme uyarlamış. Bu filmin sinemasal ve politik durumu. Ama bir de konuşmamız gereken başka bir yönü var. Sinema nasıl bir sanattır veya silahtır? Düşünsenize birçok Hollywood ünlüsü toplanmış yapımı İngiltere, Fransa ve Belçika olan bu filmde Sovyetleri topa tutuyor. Bu film şimdi niye çekildi? Yani Saddam, Clinton, Reagan hatta Teacher’ı bile konu etseniz hani ucundan günümüzde yaşananlarla ilgilidir. Ama Stalin ne alaka? Alaka şu, Rusya son dönem yaptıklarıyla Batı dünyasını korkutmakta. Özellikle Putin ABD’nin ve onun şakşakçısı Avrupa’nın hedefinde. Ve bütün bu güçler Putin’i nasıl vurmaya çalışıyorlar, bir diktatör olarak. Onu eski Sovyetler Birliği’nin karanlık bir gölgesi olarak görüyorlar. Aslında bu filmde Stalin’in anlatılması ve o dönemin bütün trajikomik hikâyesinin hatırlatılmasının sebebi içten içe Stalin ile Putin arasındaki bağlantıyı izleyiciye hissettirmek. Putin, Stalin’e benziyor mudur bilmem ve beni çok da bağlamaz. Ama şu an ABD’nin başında Trump varsa en azından bu ülke bu konuda sussun. Hiç birinin birbirinden farkı yok. Sadece sinemayı kullanıp Rusya’ya bel altından vurulmuş bir yumruk olarak kabul ediyorum bu filmin siyasi söylemini. Sinema işte bu kadar önemli.