Baþbakan’ýn Brüksel’e yaptýðý gezi vesilesiyle Türkiye-AB iliþkilerinin yeni bir ivme kazanacaðýný umarken ve dikkatimizi yapýlacak görüþmelere vermiþken, gündemimize büyük bir insanlýk dramýnýn görüntüleri girdi. Bilinenle yüzleþmek, Suriye’deki insanlýk dýþý uygulamalarý gören herkesin kanýný dondurdu.
Daha önceleri de Suriye’deki iç savaþýn boyutlarýný gösteren görüntüler dünya kamuoyuyla paylaþýlmýþtý. Ancak daha öncekilere bakarak kimin kime zulüm yaptýðýný anlamak kolay olmuyordu; dolayýsýyla rejime baðlý güçlerin uyguladýðý vahþetin, Suriye’de yaþanan tek vahþet biçimi olmadýðý, çeþitli gruplarýn da benzer uygulamalar yaptýklarý düþünülüyordu.
Bu kez durumu farklý kýlan, devletin yurttaþlarýna karþý uyguladýðý þiddetin bizzat devlet bir görevlisi tarafýndan dünyaya sýzdýrýlmasý. Tek baþýna bu tür bir sýzýntýnýn kanýt sayýlmasý zor olabilir, zira Suriye istihbarat ve algý savaþlarýna da sahne oluyor. Ancak yalan haber riskine karþý titiz, uzun ve gizli bir çalýþma yürütüldüðü anlaþýlýyor.
Muhaliflerin talebiyle Ýngiltere’de içinde savaþ suçlarýyla ilgili Yugoslavya ve Sierra Leone’de görev yapmýþ hukukçularýn da bulunduðu bir komisyon kurulmuþ, bu ekip iki yýl boyunca olanlarý incelemiþ ve sonunda yapýlanlarý kaydeden bir askeri polisi ikna ederek 55 bin kare görüntüyü elde etmiþ.
Uluslararasý müdahale olasýlýklarý
Ýþin içinde Ýngiliz hukukçular ve uluslararasý savcýlar varsa, bu olayýn üzerinin örtülmesi kolay olmaz. Bundan sonra izlenebilecek eþ zamanlý ya da kademeli bir kaç yol bulunuyor. Öncelikle Uluslararasý Ceza Mahkemesi devreye girebilir. UCM’nin bu konuyu ele alabilmesi için gerekli þartlardan biri suçun UCM statüsünü kabul eden bir ülkede yaþanmasý ya da bu statüyü onaylamýþ bir ülke vatandaþýna yönelik olarak yapýlmasý gerekiyor. Suriye, UCM statüsünü tanýyan ülkelerden deðil. Diðer þart, BM Güvenlik Konseyi’nin çaðýrýsý. Ancak burada da Rusya ve Çin’in olasý vetolarý söz konusu. Bu durumda üçüncü olasýlýk, UCM statüsünü tanýyan bir ülkenin, mesela Tunus, Bangladeþ, Ýngiltere ya da Fransa’nýn UCM savcýsýný göreve çaðýrma olasýlýðý öne çýkýyor.
Belirtelim, Türkiye UCM statüsünü tanýmadýðýndan bu kapsamda ele alýnamýyor.
Bir yandan UCM süreci çalýþtýrýlýrken öte yandan BM barýþ gücü konusu gündeme gelebilir ve çatýþmasýz alanlar yaratýlabilirse BM gücü burayý koruyucu bir iþlev görebilir. Bunlara ek olarak da, yine BM kararýna baðlý olarak yardým koridorlarý açýlabilir.
Yeni bir aþama
Hangi seçenek devreye girerse girsin, hatta hiçbiri girmese bile, sonuç olarak bu geliþme ‘Esad’lý çözümleri savunanlarýn geri adým atmasý anlamýna geliyor. Cenevre-2 görüþmelerinin hemen arifesinde rejimin insanlýða karþý suç iþlediði belgelenince, bu rejimim muhatap alýnmasý zor hale gelmiþ oldu.
BM Genel Sekreteri’nin pek de akýllýca olmadan Ýran’ý görüþmelere davet etmesi sonrasýnda izlenen görüntüler, Genel Sekreter’e geri adým attýrdý ve Ýran’a yaptýðý daveti geri aldý. Genel Sekreterin diplomatik yetenekleri muhtemelen ayrýca tartýþýlýr. Ancak söz konusu geliþmenin Suriye konusunda yeni bir döneme iþaret ettiði söylenebilir.
Bu durum, Rusya ve Ýran’ýn Suriye konusunda ellerini zayýflatýr; yerine bazý Avrupa ülkelerinin, mesela Ýngiltere’nin elini güçlendirir. Rusya ile iþbirliðini, Ýran ile yeni bir döneme girilmesini savunan Obama yönetimini de Rusya’yý karþý taraf olarak gören cumhuriyetçiler karþýsýnda zor durumda býrakýr.
Yeni dönem, dolaylý ya da dolaysýz bir uluslararasý müdahale anlamýna geliyor. Yeni pazarlýk konusunun da bu hukuki ya da askeri müdahale koalisyonunun içinde hangi ülkelerin yer alacaðý olduðu söylenebilir.
