Ýþ sözleþmelerinin belirsiz süreli olmasý asýl, belirli süreli olmasý istisnadýr. Kanunda belirli süreli iþlerle, belirli bir iþin tamamlanmasý veya belli bir olgunun ortaya çýkmasý gibi objektif þartlara baðlý olarak belirli süreli iþ sözleþmesi yapýlabilecektir.
Belirli süreli sözleþmelerin kurulmasý için esas olan objektif bir nedenin varlýðýdýr. Objektif neden; belirli süreli iþlerde veya belli bir iþin tamamlanmasý veya belirli bir olgunun ortaya çýkmasýdýr. Sadece bir projeye baðlý olarak (projenin süresi, niteliði de önem arz etmektedir) yukarýdaki þartlarý da saðlamak suretiyle, belirli süreli iþ sözleþmesi düzenlenebilmektedir. Ancak ardý sýra gelen projelerde belirli süreli iþ sözleþmesi yapýlýyorsa bu durumda sözleþme belirsiz olarak deðerlendirilebilmektedir.
Belirli süreli iþ sözleþmesi, esaslý bir neden olmadýkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapýlamaz. Aksi halde iþ sözleþmesi baþlangýçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir.
Belirli süreli sözleþmelerin kendiliðinden sona ermesi esastýr. Belirli ya da belirsiz süreli olsun, 1 yýlý aþmýþ bir hizmet süresi ile çalýþan kiþinin sözleþmesinin feshedileceðinin ya da yenilenmeyeceðinin iþveren tarafýndan beyaný bir fesihtir ve kýdem tazminatý ödenmesini gerektirir.
Belirli süreli iþ sözleþmeleri sözleþme sonunda kendiliðinden sona erdiðinde kýdem tazminatý hakký doðmayacaktýr. Burada genel kabul gören uygulama belirli süreli sözleþme þatlarýnýn saðlandýðý belirli süreli sözleþmeler için sözleþmenin kendiliðinden sona ermesi durumunda kýdem tazminatý, ihbar tazminatý ödenmeyeceðidir. Ýþ sözleþmelerinin belirsiz süreli olmasý asýl, belirli süreli olmasý istisnadýr.
Kýdem tazminatýna hak kazanacak þekilde sona erer ise kýdem tazminatý ödenecektir. Çünkü ortada bir fesih iradesi olacaðýndan sözleþme belirli süreli olma özelliðini yitirecektir. Örneðin, askerlik, emeklilik, evlilik (kadýn için) gibi nedenlerle sözleþme sona erdiðinde ise belirli süreli sözleþme bile olsa kýdem tazminatý hakký doðar.
Ayný zamanda Yargýtay 22. Hukuk Dairesi, özel okul iþverenlerinin sözleþmesi yenilenmeyen öðretmenlere kýdem tazminatý ödemesi gerektiðine karar vermiþtir. (Yargýtay 22. Hukuk Dairesi’nin 25 Haziran 2019 tarihinde aldýðý 2016/1725 esas numaralý, 2019/14022 sayýlý emsal kararý). Söz konusu Yargýtay 22. Hukuk Dairesi Kararýnda;
“Belirli süreli iþ sözleþmesinin sona ermesinden önce taraflardan biri yenilememe iradesini ortaya koymuþsa, yenilemeyen tarafýn iradesine göre kýdem tazminatýna hak kazanýlýp kazanýlamayacaðý araþtýrýlmalýdýr. Ýþveren yenilememe iradesini göstermiþ ve haklý nedene dayanmýyor ise bir yýllýk kýdem koþulu gerçekleþtiði takdirde kýdem tazminatý ödenmelidir.” denilmektedir.
Özel okul öðretmenleri ile yapýlan sözleþmenin süreli yapýlmasýnýn kanun gereði olduðundan, iþverenin sözleþmeyi yenilememe yönündeki iradesinin haklý bir nedene dayanmadýðýndan hareketle ve ayný zamanda çalýþanlarýn da emeði göz önünde bulundurulduðunda, öðretmenlere kýdem tazminatý ödenmeye devam edilmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak, tartýþmalý bir konu olan belirli süreli sözleþme ile çalýþanlara da iþveren feshi (4857/25-II hariç), askerlik, emeklilik, evlilik (kadýn için) gibi kýdem tazminatý ödenmesini gerektiren gerekli þartlar saðlandýðýnda kýdem tazminatý ödenmesi gerekmektedir. Belirli süreli iþ sözleþmeleri sözleþme sonunda kendiliðinden sona erdiðinde kýdem tazminatý hakký doðmayacaktýr.
