Ben Bernanke adý zihinlerde gayet canlý. Amerikan Merkez Bankasý FED’in eski baþkaný. Ama boþluða gelip de kendisinin hala baþkan olduðunu sananlarý mazur görmek gerekir, Bernanke bir marka ve FED deyince akla gelen isim... ABD para politikasý hala onun imzasý ile gidiyor. Yeni baþkan da Bernanke’nin yetiþtirdiði Bayan Yellen.
Ben Bernanke ABD ekonomisinin patronuydu. Hala da patronu. Geliri iyiydi, FED’den ayrýldýktan sonra daha da iyi oldu. Her çaðrýldýðý sünnet düðününe gitmez ama ortamý beðenip gelip konuþma yaptýðý zaman 250 bin dolarýnýzý alýr. FED’deki yýllarýný anlatan kitap yazacak, oradan da birkaç milyon dolar kaldýracak... Ayrýca emekli maaþý var... Yani durumu iyi... Ve Bernanke geçen itiraf etti: Konut kredisiyle aldýðý evinin kredi taksit borcunu daha düþük faizden yeni vadeye baðlamaya çalýþmýþ, banka Bernanke’nin talebini reddetmiþ... Türkçesi: FED’in eski Baþkaný ve ABD ekonomisinin halen manevi babasý, bütün ABD bankalarýnýn velinimeti, krizde bankalarý batmaktan kurtaran, bir-iki tane bankayý de ibreti alem için batýran adama kredi vermemiþler... Dünyanýn baþka ülkesinde eski merkez bankasý baþkaný boþ kaðýda imza atsa, kredisi olur, ABD’de adýn Bernanke de olsa, kýymeti yok... Durum Bernanke’den çok, kredi ve konut piyasasýnýn içler acýsý halini gösteriyor...
Yoksa Bernanke elindeki nakitle o evin borcunu birkaç ayda kapatýr... Hatta -koskoca Bernanke, ayda birkaç yüz dolar kâra geçmek için yeni kredi istiyor, ayýptýr- diyen oldu... Bernanke’nin bir vergi avantajýndan yararlanmak için ev kredisini kapatmadýðýný- öne süren oldu... Nedeni o ya da bu olabilir, krediyi borcu kapatmak, kiþinin keyfine kalmýþ bir durum, ama asýl vahim durum þu: Koskoca Bernanke kredi istiyor ve alamýyor.
Durum ABD ekonomisinin hiç de parlak olmayan gidiþatýnýn yansýmasýdýr... 2008 krizinden beri konut ve kredi bataklýðýnda sütten aðýzlar o kadar yandý ki, þimdi kaymaðý buz tutmuþ yoðurdu üfleyerek yiyorlar. ABD bankalarý kredi vermiyor, konut kredisi hiç vermiyor... Kredi koþullarý o kadar aðýr ki, Bernanke bile kredi alamýyor... Bernanke’nin kredi alamadýðý bir ekonomi... Bernanke’nin kredi bulamadýðý bir konut sektörü... Ekonomiyi de hesapta kredi ve konut sektörü götürecekti. Büyümenin lokomotifleri, tüketici üzerinden kredi ve konut sektörü olacaktý... Ne büyümesi? Hangi büyüme?
Hesapta FED sýfýr faizli para politikasý yürütüyor ve tribünlerin yarýsý bu para politikasýnýn yakýnda faiz artýþýyla sona ereceðine inanýyor... Bernanke’nin kredi alamadýðý ekonomide FED’in faiz artýracaðýna inanmanýn dayanýlmaz hafifliði de burada baþlýyor.
FED’in baþýndayken sýfýr faizi baþlatýp -Bu para ekonomiye aksýn, bankalardan kredi olup yaðsýn, millet yatýrým yapýp harcasýn, talep olsun, istihdam olsun- diyen adama kredi vermiyorlar. Çünkü o para bankalarda kaldý, ekonomiye akmadý. Bu yüzden -Aylýk tahvil alýmlarý- sona eriyor... Ayrýca o para sýfýr faizle de deðil, þanslý tüketiciye yatýrýmcýya hala yüksek maliyetle gidiyor... Paranýn akýp canlandýrmasý gereken konut sektörü hala sürünüyor. Kredi akýþý cýlýz, konut sektörünün daha kaba inþaatý bitmemiþ ve bu ekonomide faiz artýþý bekleniyor...
Denebilir ki: -Ýstihdam artýyor, iþsizlik düþüyor, FED de o yüzden faiz artýracak-... Ýþsizliðin düþmesi hala bir istatistik cilvesi... Çalýþan nüfus o kadar düþtü ki, iþ bulmaktan umudunu kesen ve part-time geçici iþte çalýþan o kadar fazla ki, istihdam yaratýlmýþ, iþsizlik düþmüþ gibi görünüyor. Görünen aslýnda bir hayal... Arkasýnda reel ücret hala artmýyor, çalýþan nüfusun genel nüfusa oraný da düþüyor: Yani kümeste 100 tavuðun yumurtlamasý var, bir de 50 tavuðun yumurtlamasý var... Ayrýca kümesin kapýsý açýk.
Genelde ücret artýþý olmadýðýndan, enflasyon yok... Bu ortamda da FED faiz artýracak diye bir sakýz... ABD’de FED’in faiz artýracaðý bir ekonomi hala yok. Bundan 9 ay sonra olacaðýna dair bir garanti de yok... Faiz artýþý tahminleri bundan 9-12 ay sonrasýna odaklansa da, bu tarihler henüz temenni.
Üstelik dolar yükseliþte. Dolar ayrý bir yazý gerektiriyor ama kýsaca: Dolarý yükselten, Japonya’nýn sonunda Yen’i düþürebilmesi ve Euro’nun Sinyor Draghi’nin laf cambazlýðý ile gerilemesi. Yani kur savaþý... Üç vakte kadar Draghi’nin boþ konuþtuðu anlaþýlýr ve yüksek dolar ABD’yi rahatsýz eder, o zaman yeni sayfa açýlýr... Yüksek dolarýn tek tesellisi, düþük petrol. Tahminlere göre, petrolde fiyat düþüþ süreci baþladý. Ama düþük petrolü yakacak ekonomi nerede? IMF 2015’te dünya ekonomisinin beklenenden daha yavaþ büyüyeceðini bu hafta ilan edecek. FED’in bu ortamda faiz artýrmasý, zaten aðýr aksak giderken el frenini çekmesi demektir... Bu iþe en önce Bernanke kýzar.
twitter.com/selimatalayny
