Cuma sabahý bir meslektaþýmla beraber Þikago Küresel Ýliþkiler Konseyi’nde (CCGA) düzenlenen bir toplantýdaydýk. Konuþurken en çok Ýsrail’le iliþkilerin geleceði ve Türkiye’nin istikrarý üstüne durulduðunu fark ettik. Ýsrail, pek çok Amerikalý gibi Þikagolularý da çok yakýndan ilgilendiriyor. Ama en çok da iç politikanýn muhtemel seyrini merak ediyorlar.
Toplantý içinde ve dýþýnda konuþtuklarýmýzdan Gezi Parký olaylarýný en baþýndan beri önemli gördükleri, Baþbakan Erdoðan’ýn yaptýðý son açýklamalarý bizden de ciddiye aldýklarý anlaþýlýyor. Amerika’nýn dýþ politikasý üstünde etkili olan bu insanlar bariz bir þekilde ifade özgürlüðünün önündeki engellerden ve özel hayata müdahale mesajlarý içeren siyasi yorumlardan rahatsýzlýk duyuyorlar.
***
Baþbakan Yardýmcýsý Ali Babacan’ýn bir süre önce Þikago’da yaptýðý konuþmadan etkilenmiþler. Ancak geçtiðimiz yýl burada CCGA ile birlikte IKU-GPoT olarak ortak NATO Sivil Zirvesi düzenlerken gördüðümüz ve hissettiðimiz güçlü Türkiye imajý ne yazýk ki bir yýl içinde erozyona uðramýþ. Saðlam duran, gerektiðinde dik baþlý hareket edebilen Türkiye algýsý yerini kýrýlgan bir Türkiye algýsýna býrakmýþ.
Doðrusu ben ekseninin kaymasýndan þüphe edilen Türkiye algýsýný bile demokratik zafiyetinden kuþkulanýlan Türkiye algýsýna tercih ederim. Umarým ülke siyasetini yönlendirenler yaptýklarý açýklamalarýn, verdikleri kararlarýn sadece içeride deðil dýþarýda da sorun yarattýðýný görürler. Özel hayata müdahale olarak adlandýrýlabilecek açýklamalardan ve eylemlerden “özellikle” kaçýnýrlar.
Galiba en çok yapmalarý gereken de ülkeyi -aslýna bakarsanýz kendi partilerini de- aile metaforu ile anlamaya, anlamlandýrmaya ve anlatmaya çalýþmaktan kaçýnmak. Öyle yapmaya kalktýklarýnda seçmenin temsilcisi olmaktan çýkýp vasisi haline dönüþüyorlar, siyasete hakim olmasý gereken hukukun yerine ahlaký ikame ediyormuþ izlenimi veriyorlar. Türkiye’de farklý ahlak anlayýþlarýnýn var olduðu gerçeðini görmezden geldiklerine dair inanç güçleniyor.
Sonuçta ise gerilim çýkýyor. Herkes, her þey gerilimden etkileniyor. Ýktidar partisi bile sarsýntý geçiriyor. Hadi diyelim ki ona yaradý ama Türkiye’ye yaramýyor. Yatýrýmcý tereddüt etmeye, siyasetçi önyargýlarý içinde Türkiye’yi deðerlendirmeye baþlýyor. Siz kendinizi ve ülkenizi ne þekilde savunursanýz savunun algý deðiþmiyor. Ülkeniz kýrýlgan görülüyor, yapýlan ve baþarýlan hiçbir þeyin önemi kalmaz hale geliyor.
Ülkeyi aile, lideri de “baba” olarak görme ve gösterme alýþkanlýðý yeni deðil. Ýmparatorluktan bu yana süren bir gelenek. Otoriteyi “þefkat” ile birleþtirme, baskýnýn aslýnda toplum için iyi olduðunu gösterme aracý. Tek parti döneminde de, daha sonraki dönemde de baba denmese bile baþarýlý liderler hep babacan oldular. Demirel “Baba” adýyla bu babacanlýðýn en son cismi tezahürüydü.
Fakat demokratikleþmeyle birlikte giderek daha fazla insan seçtiði liderden babalýk deðil sorunlarýna çözüm üretmesini, kendisini siyasal alanda temsil etmesini istemeye baþladý. Liderler topluma hizmet, partilerine yön verecek insanlar olarak görüldü. Toplumun tümünü yönlendirmeye kalkýþtýklarýnda, topluma kendi deðerlerini dayatmaya çalýþtýklarýnda ya da böylesi bir teþebbüsün içinde olduklarý düþünüldüðünde tepki aldýlar.
***
Gezi Parký diðer pek çok nedenin yaný sýra bu toplumsal dönüþümün anlaþýlamamasýnýn sonucuydu. Türkiye’yi oluþturan mozaik içki yasaklarý olarak algýladýðý düzenlemeye ve ataerkil deðerleri yansýtan aile anlayýþýnýn siyasete taþýnmasýna karþý çýktý. Çünkü bizatihi ataerkil aile yapýsý deðiþti, baba pek çok yerde ve hukukta ailenin reisi deðil. Kendi ailesindeki otorite iliþkisini tanýmayan insanlara otoriteyi önemseyen aile analojisi üstünden yaklaþmak imkânsýz hale geldi.
Babanýn iyi niyeti artýk eyleminin meþru görülmesine yetmiyor. Son AB Ýlerleme Raporu’nda belirtildiði gibi belli baþlý konularda kararlar verilmeden önce topluma daha fazla danýþmak, konsensüs yaratarak ilerlemek gerekiyor. Ýstiþare ailenin bile temel özelliði olmuþken ve dayatma boþanma nedeni sayýlabilecekken, aklýmýzdaki ideal aileye benzettiðimiz toplumun daha farklý hareket etmesi imkânsýzdýr.
