Yazarken, okurken ya da konuşurken kullandığımız beyin aynı zamanda en çok strese maruz kalan organ. Peki bedenimize olduğu gibi beynimize de check-up yaptırmak mümkün mü!
VÜCUDUMUZDAKİ EN BÜYÜK SERMAYEYİ KORUMAK HAYAT KURTARIR
Teknolojik gelişmeler tıbbi check-up alışkanlığını da kazandırdı. Bedenin check-up’ı yapılıyor, ama beynin check-up’ı yapılmıyor. Acaba uygulanabilir mi? Check-up bedende herhangi bir sorun olup olmadığını araştırmak amacıyla yapılan sağlık kontrolüdür. Özellikle 90’lı yıllardan sonra check-up alışkanlığı yaygınlaştı. Bu birçok hastalığın önceden teşhis edilerek erken müdahale şansı da yaratıyor. İnsan ömrünün uzamasının nedenlerinden birinin de check-up uygulaması olduğunu söyleyebiliriz. Bugünkü check-up uygulamaları daha çok karın ve göğüs boşluğuna odaklanmış durumda. Peki, vücudun üçüncü önemli boşluğu kafatası yani beyin yeterince araştırılıyor mu? Bu sorunun cevabı maalesef hayır. Halbuki hayatta en çok kullanılan ve yıpranan organ beyindir. Yazarken, okurken, internete girerken, bir problemi çözerken kullandığımız beyin, strese de en çok maruz kalan organdır. İnsanın en büyük sermayesi olan bu hazineyi koruyup kollamak hayati bir öneme sahip. Çok etkin bir beyin check-up sistemi vardır, ancak yeterince bilinmiyor. Beyin check-up’ı iki bölümden oluşur. Birinci bölümde nörolojik değerlendirme vardır. Kas gücü, refleksler ve denge gibi fiziksel değerlendirmeden müteşekkildir. İkincisi nöro-psikiyatrik değerlendirmedir. Biliyoruz ki beynin yüzde 90’ı davranışla ilgilidir. Nöropsikiyatrik check-up’ta işte bu yüzde 90’lık dilim değerlendirilir.
Nöropsikiyatrik check-up
1. Ruhsal check-up: Bizim psikolojik olarak adlandırdığımız belirtiler aslında beynin ruhsal performansını gösteren belirtilerdir. Mutlu olabilme, hayattan zevk alabilme, kendini huzurlu hissedebilme, motivasyon, ilgi, istek, öfke gibi duyguları ve dürtüleri kontrol edebilme birer beyin fonksiyonudur. Dürtü, duygu, düşünce ve davranış örüntüsünden doğan bu işlevlerde bir bozulma olursa psikiyatrik rahatsızlıklar ortaya çıkar. İşte psikiyatristler bu işlevler üzerinden değerlendirmelerini yaparlar. Bir manada kişinin ruhsal performansının ne durumda olduğunu kontrol ederler. Aksi bir durum görürlerse müdahale ederler.
2. Zihinsel check-up: Dikkat, konsantrasyon, planlama, kavrama, problem çözme, bellek, denetleme gibi fonksiyonlar zihinsel fonksiyonlardır. Her biri için çalışan bir beyin alanı ve network’u vardır. Kimyasal veya fiziksel bir nedenle bu alanlarda irtibatsızlık veya performans düşüklüğü olursa kişinin hayatını yönetmesi zorlaşır. Zihinsel performans düşüklüklerinin ruhsal olana göre dezavantajı pek fazla görünür olmamalarıdır. Gizli seyrederler. Bunun için net, kesin ve doğru değerlendirmeler yapabilen ‘Nöropsikolojik testler’ geliştirilmiştir. Bu testler beyin check-up’ı açısından bazen MR’dan bile değerli bilgiler verebilir. Beynin hangi bölgesinin nasıl çalıştığını, hangi zihinsel fonksiyonunun ne düzeyde olduğunu kesin ve doğru olarak ortaya koyarlar.
KONSANTRASYON PROBLEMİ OLANLAR DİKKAT
Peki kimler beyin check-up’ından geçmeli. Araştırmalar ışığında listeyi şöyle sıralayabiliriz:
-Dikkat ve konsantrasyon problemi olanlar.
-Unutkanlıklar.
-İşlerini organize etmede zorlananlar. Zamanı kullanamayanlar.
-Ders çalıştığı halde sınavlarda başarılı olamayan öğrenciler.
-Planlama ve programlamada zorlananlar.
-Okuduğunu ve dinlediğini anlamada zorlananlar.
-Çok yoğun çalışan iş adamları. Pilotlar ve uçuş görevlileri.
-50 yaş üstü bireyler.
-Bir işe başlamayı başaramayanlar. İşinde sebat edemeyenler.
-Aşırı hareketli kişiler.
-Bir yerde duramayanlar, hemen sıkılanlar.
-Sık sık sakarlık yapanlar, kaza ve yaralanma geçirenler.
-Dalgın kişiler.
-Muhakemede zorluk yaşayanlar. Neden sonuç ilişkisini kuramayan çocuklar.
-Hep yanlış kararlar alan bireyler.
-Şizofreni hastaları.
Gerekli klasik tıbbi müdahalelerin yanında ‘Kognitif Rehabilitasyon’ adını verdiğimiz bilgisayarlı modüller sayesinde zihinsel performansı güçlendirmek mümkün.
Birçok zihinsel performans düşüklüklerinde bu yaklaşımlar etkili olur.
