Yazarken, okurken ya da konuþurken kullandýðýmýz beyin ayný zamanda en çok strese maruz kalan organ. Peki bedenimize olduðu gibi beynimize de check-up yaptýrmak mümkün mü!
VÜCUDUMUZDAKÝ EN BÜYÜK SERMAYEYÝ KORUMAK HAYAT KURTARIR
Teknolojik geliþmeler týbbi check-up alýþkanlýðýný da kazandýrdý. Bedenin check-up’ý yapýlýyor, ama beynin check-up’ý yapýlmýyor. Acaba uygulanabilir mi? Check-up bedende herhangi bir sorun olup olmadýðýný araþtýrmak amacýyla yapýlan saðlýk kontrolüdür. Özellikle 90’lý yýllardan sonra check-up alýþkanlýðý yaygýnlaþtý. Bu birçok hastalýðýn önceden teþhis edilerek erken müdahale þansý da yaratýyor. Ýnsan ömrünün uzamasýnýn nedenlerinden birinin de check-up uygulamasý olduðunu söyleyebiliriz. Bugünkü check-up uygulamalarý daha çok karýn ve göðüs boþluðuna odaklanmýþ durumda. Peki, vücudun üçüncü önemli boþluðu kafatasý yani beyin yeterince araþtýrýlýyor mu? Bu sorunun cevabý maalesef hayýr. Halbuki hayatta en çok kullanýlan ve yýpranan organ beyindir. Yazarken, okurken, internete girerken, bir problemi çözerken kullandýðýmýz beyin, strese de en çok maruz kalan organdýr. Ýnsanýn en büyük sermayesi olan bu hazineyi koruyup kollamak hayati bir öneme sahip. Çok etkin bir beyin check-up sistemi vardýr, ancak yeterince bilinmiyor. Beyin check-up’ý iki bölümden oluþur. Birinci bölümde nörolojik deðerlendirme vardýr. Kas gücü, refleksler ve denge gibi fiziksel deðerlendirmeden müteþekkildir. Ýkincisi nöro-psikiyatrik deðerlendirmedir. Biliyoruz ki beynin yüzde 90’ý davranýþla ilgilidir. Nöropsikiyatrik check-up’ta iþte bu yüzde 90’lýk dilim deðerlendirilir.
Nöropsikiyatrik check-up
1. Ruhsal check-up: Bizim psikolojik olarak adlandýrdýðýmýz belirtiler aslýnda beynin ruhsal performansýný gösteren belirtilerdir. Mutlu olabilme, hayattan zevk alabilme, kendini huzurlu hissedebilme, motivasyon, ilgi, istek, öfke gibi duygularý ve dürtüleri kontrol edebilme birer beyin fonksiyonudur. Dürtü, duygu, düþünce ve davranýþ örüntüsünden doðan bu iþlevlerde bir bozulma olursa psikiyatrik rahatsýzlýklar ortaya çýkar. Ýþte psikiyatristler bu iþlevler üzerinden deðerlendirmelerini yaparlar. Bir manada kiþinin ruhsal performansýnýn ne durumda olduðunu kontrol ederler. Aksi bir durum görürlerse müdahale ederler.
2. Zihinsel check-up: Dikkat, konsantrasyon, planlama, kavrama, problem çözme, bellek, denetleme gibi fonksiyonlar zihinsel fonksiyonlardýr. Her biri için çalýþan bir beyin alaný ve network’u vardýr. Kimyasal veya fiziksel bir nedenle bu alanlarda irtibatsýzlýk veya performans düþüklüðü olursa kiþinin hayatýný yönetmesi zorlaþýr. Zihinsel performans düþüklüklerinin ruhsal olana göre dezavantajý pek fazla görünür olmamalarýdýr. Gizli seyrederler. Bunun için net, kesin ve doðru deðerlendirmeler yapabilen ‘Nöropsikolojik testler’ geliþtirilmiþtir. Bu testler beyin check-up’ý açýsýndan bazen MR’dan bile deðerli bilgiler verebilir. Beynin hangi bölgesinin nasýl çalýþtýðýný, hangi zihinsel fonksiyonunun ne düzeyde olduðunu kesin ve doðru olarak ortaya koyarlar.
KONSANTRASYON PROBLEMÝ OLANLAR DÝKKAT
Peki kimler beyin check-up’ýndan geçmeli. Araþtýrmalar ýþýðýnda listeyi þöyle sýralayabiliriz:
-Dikkat ve konsantrasyon problemi olanlar.
-Unutkanlýklar.
-Ýþlerini organize etmede zorlananlar. Zamaný kullanamayanlar.
-Ders çalýþtýðý halde sýnavlarda baþarýlý olamayan öðrenciler.
-Planlama ve programlamada zorlananlar.
-Okuduðunu ve dinlediðini anlamada zorlananlar.
-Çok yoðun çalýþan iþ adamlarý. Pilotlar ve uçuþ görevlileri.
-50 yaþ üstü bireyler.
-Bir iþe baþlamayý baþaramayanlar. Ýþinde sebat edemeyenler.
-Aþýrý hareketli kiþiler.
-Bir yerde duramayanlar, hemen sýkýlanlar.
-Sýk sýk sakarlýk yapanlar, kaza ve yaralanma geçirenler.
-Dalgýn kiþiler.
-Muhakemede zorluk yaþayanlar. Neden sonuç iliþkisini kuramayan çocuklar.
-Hep yanlýþ kararlar alan bireyler.
-Þizofreni hastalarý.
Gerekli klasik týbbi müdahalelerin yanýnda ‘Kognitif Rehabilitasyon’ adýný verdiðimiz bilgisayarlý modüller sayesinde zihinsel performansý güçlendirmek mümkün.
Birçok zihinsel performans düþüklüklerinde bu yaklaþýmlar etkili olur.
