nlü psikolog Peter Gray, çocuklarýn bilgisayar baþýnda oyun oynayarak geçirdikleri süreyi sýnýrlamanýn ilkel çaðlarda ‘avcý-toplayýcý yetiþkinlerin çocuklarýnýn ok ve yay saatlerini kýsýtlamasýna’ benzediðini savunuyor.
Yaz havasý en azýndan Ýstanbul’da tam olarak hissedilemese de tatile çoktan girildi bile. Erken kalkma alýþkanlýðý kaybedildi, akþamlarý biraz daha geç yatabilmek için yapýlan pazarlýklar akýl almýyor. Önce biraz bilgisayar oyunu ardýndan kitap okumak için “Beþ dakika daha” yalvarmalarý. Ben sanýrým bu konuda biraz ‘sert’ bir tutum içindeyim. Kitap okumayý elbette aþk derecesinde seviyorum. Þanslýyým Elvan da Kerem de ayný aþktan mustarip. Ama kitap okurken geç saatlere kadar oturma konusunda henüz küçük olduklarýný düþünüyorum. Üstelik kitap okumak, iþin benim de hoþuma giden tarafý. Peki ya bilgisayar oyunlarý? Birçoðumuz çocuklarýn saatlerce bilgisayar baþýndan kalkmamasýndan yakýnýyor. Fakat geçenlerde egitimpedia.com sitesinde yayýnlanan bir yazý beni biraz ters köþeye yatýrdý. Ünlü psikolog Peter Gray’in bilgisayar oyunlarýna bakýþ açýsýný anlattýðý yazý, bu konuda çocuklara güvenmek gerektiðini ortaya koyuyor. Gray, “Yaptýðým pek çok konuþmada bana aileler tarafýndan en çok sorulan sorulardan biri, çocuklarýnýn bilgisayar saatlerini kýsýtlamanýn iyi bir fikir olup olmadýðý. Bazýlarý ise bana, ‘aklý baþýnda her ailenin yapmasý gerektiði gibi’ çocuklarýnýn bilgisayar oyunu saatlerini hatta tüm ekran saatlerini zaten kýsýtladýklarýný söylüyor” diye söze baþlýyor ve þöyle devam ediyor:
“Deneyimlerime göre, eðer çocuklar oynama ve farklý yollarla keþfetme konusunda gerçekten özgürlerse ve bunun sonucunda sadece ‘tek bir yolla’ oynuyor ya da keþfediyorlarsa bunu, yaptýklarý þeyden gerçekten anlamlý bir þey çýkardýklarý için yapýyorlar. Bence çocuklara ne yapmalarý ya da ne yapmamalarý gerektiðini söylemek her zaman bir hatadýr. Ev iþleri konusunda yapmalarý gereken þeyleri sýralamak ve baþka insanlarý üzecek þeyler yapmamalarýný söylemek dýþýnda.”
Gray, çocuklarý kendi tercihlerinden alýkoymanýn onlarla aramýzdaki ‘duvara bir tuðla daha eklemek’ olduðu görüþünde ve “Bence bugün çocuklar çok fazla bilgisayar oynamaktan ya da çok fazla ekrana maruz kalmaktan deðil, hayatlarýndaki aþýrý yetiþkin kontrolünden ve yeteri kadar özgür olamamaktan mustaripler. Gerçekten özgür olan çocuklar kendileri için neyin iyi olduðunu bilirler” diyor.
Asýl sarsýldýðým nokta da Gray’in “Saatlerce kitap okuyan çocuklar da biliyorum. Belki günde 10 saat boyunca sadece oturup kitap okuyan ve baþka hiçbir þey yapmayan! Ben çocukken bile böyle çocuklar vardý. Benimle balýða çýkmak varken neden oturup kitap okuduklarýný asla anlayamadým. Boþa geçen zaman! Ama asla çocuklarýnýn kitap okuma saatini kýsýtlayan bir aile tanýmadým” sözleri oldu.
Bilgisayar saatlerini kýsýtlamayý, avcý-toplayýcý yetiþkinlerin çocuklarýnýn ok ve yay saatlerini kýsýtlamalarýna benzeten Gray, þunlarý söylüyor:
“Çocuklar, etraflarýna bakmak ve içinde doðduklarý kültürde ‘hayatta kalabilmek’ için neleri bilmeleri gerektiðini anlamak üzere ‘tasarlanarak’ dünyaya gelirler. Bu konuda yetiþkinlerden daha baþarýlýdýrlar. Bu yüzden dili bu kadar hýzlý öðrenirler. Çevrelerindeki dünya hakkýnda yetiþkilerden daha hýzlý bilgi sahibi olurlar.”
Gray, 2 bin 500 yýl öncesinden ve daha yakýn bir tarihten de örnekler veriyor:
“Ünlü filozof Platon, tiyatro oyunlarýnýn ve þiirlerin, gençler üzerindeki zararlý etkileri yüzünden yasaklanmasý gerektiðini söylemiþti. Yazý ortaya çýktýðýnda ve teknik olarak kolaylaþtýðýnda ayrýca gençler tarafýndan coþkuyla benimsendiðinde, bazý yetiþkinler bunun gençlerin zekasýný azaltacaðýný ve hafýzalarýný kullanmamalarýna sebep olacaðýný söylemiþti.”
Uzunca bir yazýnýn sonunda Gray, “Çocuklarýnýzýn bilgisayar oyunu saatlerini kýsýtlayýp kýsýtlamamanýz gerektiði konusundaki fikrimi soruyorsanýz, cevabým kýsýtlamayýn olacaktýr” diyor.
