Güney Pasifik’te kayalýklardan devlet çýkartmaya çalýþtýlar. Para babalarýnýn bir projesiydi. Az kalsýn baþaracaklardý.
Haritada adý var, yeri yok. Yeni Zelanda’nýn çok uzaðýnda, Pasifik Okyanusu’nun ortasýnda: Minerva Kayalýklarý... Mercan kayalýðý, yani suyun üzerinde görünen az bir kaya var, çoðu suyun içinde. Volkan-ada patlamýþ, sulara gömülmüþ. Devamý binlerce metre derinlikte. Kayalýklara havadan bakýnca, iki ayrý ada gibi görünüyor. Adalardan birinin çapý 5 km, diðeri 6 km. Ama net ve bütün bir kara parçasý deðil, yüzde 90 suyun altýnda. Hatta deniz yükselince, hepsi suyun altýnda kalýyor.
***
Kayalýklar, Yeni Zelanda’ya en az 5 gün, Tonga adalarýna da 3-4 gün mesafede. Tonga, 170 adadan oluþan, adalarýn sadece dörtte birinde yaþanan ve nüfusu da yerlilerden oluþan çok eski bir krallýk. Minerva okyanusta bir çakýl taþý. Ýþte bu çakýl taþýnýn üzerinde bir grup Amerikalý milyoner, 1972’de devlet kurmak istedi. Hazýrlýk yapmýþlar, bayrak imal edip, para basmýþlar, kimlik kartlarý, pasaport damgalarý yapmýþlardý. Bu devletin adý Minerva Cumhuriyeti olacaktý. Sonra... Sonra Tonga Kralý, bir grup askerle gelip ‘Minerva Cumhuriyeti’ bayraðýný indirdi ve Tonga bayraðýný çekti ve bu maskaralýða son verdi.
Yapay bir devlet inþaatý
Minerva Cumhuriyeti’nin sahnedeki fikir babasý Las Vegas’tan emlak milyoneri Michael Oliver’di. Arkasýndaki yatýrýmcýlar ise daha ilginç kiþilerdi. Seçtikleri Minerva kayalýklarý, Güney Pasifik’te dolaþan gemicilerin bildiði bir yerdi: Minerva’nýn yerini bilmeyen gemi, gidip kayalýklara çarpardý. Ancak su altýnda olan kayalýklarýn devlet olmasý için, önce bir arazi olmasý gerekiyordu. Oliver, Avustralya’dan gemilerle kaya ve kum getirip kayalýklarý ‘adaya’ çevirmeyi planlamýþtý. Güney Çin Denizinde son 1-2 yýldýr var olan ve askeri üsse dönüþen adalar, ayný yöntemle kuruldu.
Birkaç gemi dolusu kum ve taþ ile kayalýk kýsmen dolduruldu. Bir kule yapýldý ve Minerva Cumhuriyeti’nin bayraðý asýldý. Ocak 1972’de Minerva Cumhuriyeti’nin baðýmsýzlýk ilan ettiði, bir ‘Baðýmsýzlýk Bildirisi’’ ile çevre ülkelere duyuruldu. Þubat baþýnda Morris
Davis’in Minerva Cumhuriyeti geçici Baþkaný olduðu açýklandý. Morris Davis, akýllý bir adamdý. Amerika’nýn kýtalararasý nükleer Minuteman füzelerini geliþtiren mühendislerdendi.
Þaka gibi baðýmsýzlýk
Birileri Minerva Cumhuriyeti diye bir þey ilan etmiþ, posta ile saða sola mektup yolluyordu. Herkes önce þaka zannetti.
Minerva Cumhuriyeti Baðýmsýzlýk Bildirisinin ABD Dýþiþleri Bakanlýðýna da yollandýðý ve Oliver’in ‘kayýt’ için ABD Dýþiþlerine baþvurduðu- hikayesini New York Times gazetesi mizah boyutuyla yazýnca, olay ciddiyet kazandý.
Bölge ülkeleri yani Avustralya, Yeni Zelanda, Fiji, Tonga, Samoa ve birkaç ada ülkesi daha, Minerva kayalýklarýnýn statüsü için toplanmaya karar verdiler.
Aslýnda bu ‘Baðýmsýzlýk Bildirgesi’ yayýlmadan önce, kurucu þirket Tonga’ya bir temsilci yollamýþ ve ‘ortak refah’ için birlikte çalýþmayý önermiþti. 1971 baþýnda kendisini ‘Minerva Cumhuriyeti Büyükelçisi’ olarak tanýtan birisi, Tonga adasýna gelip Kralla görüþmek istemiþti. Kral görüþmek istemedi, ancak bir memur ‘ne istediðini’ sordu.
‘Büyükelçi’ elindeki makara filmi bir sinema projektöründe oynatýp, bilgi vermek istiyordu. Kuzey Denizinde bir ada ve 30 bin kiþinin yaþayacaðý ve bir ada-kent planýný anlatan bir film... Minerva’da 20-30, hatta 60 bin kiþilik kent kuracaklardý. Tonga’dan, ada inþaatýnda çalýþacak iþçi istihdam edeceklerdi.
‘Büyükelçi’ kibarca uðurlandý ve mesele unutuldu. Ta ki, Tonga’ya gelen gemiciler ‘Minerva Kayalýklarýnda bir þey oluyor’ diyene kadar.
Yapay devletin hukuku
Kurucu iþadamý Oliver durumu abartmýþ ve bölge ülkelerini bir ‘konferansta’ da toplayýp yeni devlet projesini anlatmýþtý. Bölge ülkeleri o zaman durumun þaka olmadýðýný anladý.
Fýrsatçý iþadamlarýnýn gemiyle kum çakýl getirip, okyanus ortasýnda ada inþa etmesinin ‘kaçak inþaat’ olduðu biliniyordu da, hukukçular ilgili ülkeleri uyarýnca, tehlike anlaþýldý.
Hukuka göre, suyun altýndaki kayalýklarda hak iddiasý, geçersizdi. Ancak kayalýklarý inþaatla suyun üzerine yükseltir ve burayý ada yapýp hak iddia ederlerse, geri almak için uðraþmak gerekirdi. Üstelik bu adayý yapan, çevredeki kayalýklarda da hak iddia edebilirdi. Koca okyanusta minik kayalýktan baþlayýp, yüzlerce km’yi kapma yolu açýlýrdý. Pasifik Okyanusu bu. Geçiþ Hakký var, Balýðý var, dibi var. Kim bilir dibini delsen petrol çýkar, gaz çýkar...
Durum üzerine bölge ülkeleri kendi aralarýnda toplandýlar ve Minerva kayalýklarýnýn Tonga’nýn olduðuna karar verdiler. Tonga Kralý da kayalýklarýn hakimiyetini teyit eden bir karar yayýnladý. Bunlar hep 1972 Þubatýnda oldu. Ay baþýnda Morris Davis’in Minerva Cumhuriyeti geçici baþkaný olduðu- açýklanmýþtý. 2 hafta sonra Tonga mal sahibi olarak hakimiyet ilan etti.
Tonga Minerva’ya hakimiyetini hukuken sabitlemiþti, ancak fiziki bir eylem de lazýmdý. Haziran ayýnda Tonga’dan kalkan küçük bir gemide Kral, maiyeti, hapishaneden çýkartýlmýþ mahkumlar, bir grup asker ve bir de bando vardý. Gemi Minerva’ya geldi. Minerva’da zaten kimse yoktu, bir bayrak vardý. Askerler adadaki ütopya devletin bayraðýný söktü, Tonga bayraðý taktý. Eylül 1972’de Minerva üzerindeki Tonga egemenliði resmen yürürlüðe girdi. Sonra komþu ada Fiji’nin Minerva’yý isteyeceði tuttu.
Minerva bugün
1983’te sabýk Minerva Cumhuriyeti’nin sakýt Baþkaný ve bir grup yatýrýmcý, eski zamanlarýn anýsýna kayalýklara gelip kamp kurdu. Birkaç hafta sonra ya sýkýldýlar, ya da gelen Tongalýlar tarafýndan kovalandýlar.
Minerva Cumhuriyetinin kurucu babasý Michael Oliver, daha sonra bölgedeki adalardan Vanuatu’da, ardýndan da Karayiplerde, Bahamalar’da bazý kayalýklarda ayný yön-temlerle devlet kurmaya çalýþtý, baþaramadý. Ortadoðu’dan uzak durduðu sanýlýyor.
Kim bu adamlar?
Minerva’da ada yapýp devlet ilan etmeye çalýþan Litvanya doðumlu Michael Oliver, sonradan ABD’ye gelmiþti. Libertaryen denen akýma yakýndý, hem de ‘bir yerde devlet kurma’ fikrinin peþindeydi.
Ama yapay adada devlet fikri, üç büyük para babasýndan gelmiþti. Uluslararasý yatýrýmcý Willard Garvey, yatýrýmcý ve yat-tekne mühendisi Seth Atwood ve meþhur para babasý, dünya çapýndaki Templeton Fon þirketinin kurucusu, ABD doðumlu Ýngiliz yatýrýmcý John Templeton.
Para babalarý devlet müdahalesinden ve vergiden sýkýlmýþtý. Vergi, sigorta olmayan, devletin ekonomiye asla karýþmadýðý bir ‘devlet’ istiyorlardý. Tezgaha ideolojik bir kýlýf da bulmuþlardý, ‘Libertaryen’ denen, yani devletin olmadýðý, yüzde 100 özel sektör serbestiliðinde bir ütopya cumhuriyeti.
Planlardan biri, Minerva’nýn Afrika ülkesi Liberya gibi bir ‘gemi kayýt merkezi’ olmasýydý. Parayý veren, gemisine Minerva bayraðý takacaktý, soran karýþan olmayacaktý. Bu, sonsuz para kaynaðý demekti.
Para babalarýnýn ‘devlet’ kurmak için 100 milyon dolar topladýklarý öne sürülür. Gemicilikten, tekneden anlayan Atwood, bölgeyi de bildiðinden Minerva kayalýklarýný gözüne kestirmiþti. Üç yatýrýmcý daha sonra devlet kurmasý için Oliver’i bulmuþtu. Ancak para babalarý, Oliver’ýn devlet ilan ederken daha sessiz ve ihtiyatlý gitmesini istemiþti. Oliver ‘Baðýmsýzlýk Bildirisinde’ acele etmiþti. Halbuki kendisine fazla gürültü çýkartmadan ilerlemesi söylenmiþti.
