Türkiye hava sahasýný ihlal eden Rus savaþ uçaðýnýn düþürülmesinin ardýndan yükselen tansiyonun düþmesi iki ülkenin de yararýna.
Zira Türkiye ve Rusya, birbirine ihtiyacý olan iki önemli siyasi, ekonomik ve askeri güç.
Kara sýnýrlarýyla komþu olmasa da Karadeniz’i paylaþan, Karadeniz üzerinden küresel ölçekte ticaret yapan iki büyük devlet.
Ankara bunu önemsiyor.
Bu yönde adýmlar da atýlýyor, açýklamalar yapýlýyor.
Tansiyonun düþmesi önemli.
Olayýn olduðu gün Türkiye’ye gelecek olan Rusya Dýþiþleri Bakaný Sergey Lavrov’un ziyaretini iptal etmesi yerindeydi.
Sýcaðý sýcaðýna yapýlacak bir siyasi görüþmeyi Rusya halkýna anlatmakta güçlük çekilebilirdi.
O yüzden üç gündür Moskova’dan Türkiye’ye karþý yükselen suçlayýcý ve yer yer tehdit edici sesler ‘iç kamuoyuna’ dönük.
Ancak iþin gerçeði, Dýþiþleri Bakaný Mevlüt Çavuþoðlu ile Lavrov’un görüþmesinde saklý. Görüþmeden ‘düþürülen uçakla ilgili ayrýntýlarýn önce iki tarafýn askerleri arasýnda konuþulmasýnýn’ kararlaþtýrýldýðý anlaþýlýyor.
Zira hemen ardýndan Genelkurmay, Rus askeri yetkililerin davet edilerek ayrýntýlý bilgiler verildiðini açýkladý.
Bir ‘askeri’ sorundan kaynaklanan sorunu en iyi askerler anlar ve analiz eder. Konu ‘iç siyaset malzemesi’ olmaktan çýkarýlabilir.
Görüþmede ‘henüz tam mutabakat olmasa da’, Çavuþoðlu ve Lavrov’un 4 Aralýk’ta AGÝT zirvesinde bir araya gelebileceði de deðerlendirilmiþ.
Bu arada, Cumhurbaþkaný Erdoðan’ýn Pazartesi günü katýlacaðý Paris’teki Ýklim Zirvesi’ne Rusya lideri Putin’in de gelmesi halinde görüþebilecekleri de konuþuluyor. Ancak kararlaþtýrýlmýþ bir görüþme yok. Esasen böylesi bir kriz için biraz ‘erken’. Özellikle Kremlin’in iç kamuoyuna karþý kendini rahat hissedebilmesi için biraz zaman geçmesi beklenebilir.
Rusya’nýn Türk mallarýna ambargo uygulayacaðýna yönelik iddialar doðrudan Kremlin tarafýndan yalanlandý.
Zira Rusya zaten AB ambargosu nedeniyle Batý’dan ithalat yapamýyor, Türkiye’den yapabiliyor.
Kremlin’in, ‘uçaðýn düþürülmesiyle alakalý gerçekçi açýklama beklediklerini’ söylemesi de ‘soðutma’ sürecine iþaret ediyor.
Bu da Rusya’nýn sert siyasi söyleminin bir süre da devam edeceðini gösteriyor.
Türkiye de bunu anlayýþla karþýlýyor, ancak haklý müdahalesinden geri adým anlamýna gelebilecek bir tutum da almayacak. Ankara dün Cumhurbaþkaný’nýn da ifade ettiði ‘gerçekleri’ ve Türkiye’nin haklýlýðýný ‘net’ biçimde söylemeye devam edecek.
Sadece Kremlin’in bu durumu kabullenmesi zaman alacak.
Türkiye, Rusya’nýn uçaðýný düþürmekten mutlu deðil. Ancak önceden açýkladýðý angajman kurallarýný çiðnetmeyeceðini göstermekten de “Rusya, Suriye’deki radikal örgütlerle ilgisi olmayan Türkmen halkýný sýrf Esad muhalifi olduklarý için bölgeden ‘temizlemek’ amacýyla Þam’la iþbirliði yapýyor” demekten de rahatsýz deðil. Üstelik daha önce iyi iliþkilerin gereði olarak üç kez ‘müsamaha göstermiþ’ken...
Buna raðmen ‘olasý bir rövanþ’ ihtimaline de hazýrlýklar yapýlýyor. Bunu da not etmekte yarar var.
Türkiye’nin dostane yaklaþýmý en iyi anlatan bir anekdotu aktarayým:
Rus uçaklarý, Ekim ayýnda 3 kez Türkiye sýnýrýný ihlal etti. Üçünde de Ankara’daki Rus muhataplar Dýþiþleri ve TSK’ya çaðrýlarak ‘dostça’ uyarýldý.
Dýþiþleri’ndeki son görüþmede, Rus Büyükelçi’ye þu söylendi: “Angajman kurallarýmýzý test ediyorsunuz. Türkiye-Rusya dostluðu ve iliþkilerini bozmaya deðecek bir durum yok. Ýyi niyetle müdahale etmedik, ancak bir kez daha olursa biz üzülürüz, siz de üzülürsünüz.”
Rusya’nýn ‘bir daha olmayacak’ açýklamasý bu uyarýdan sonra gelmiþti.
Türkiye Kremlin’e iyi niyetli yaklaþýmýný da, hatalarýna yönelik uyarýlarýný da sürdürecek. Zira, örneðin eski ABD Ankara Büyükelçisi James Jeffrey’in “Sonunda biri Putin’e haddini bildirdi” demesi gibi Batý’dan gelecek açýklamalarla ulusal gururunun okþanmasýný deðil, dostluða ve karþýlýklý çýkarlara dayalý kalýcý iliþkilerini önemsiyor.
