Amerikalý Müslüman liderin fotoðrafýndan ve yaþamýndan yansýyanlar…
Fotoðrafa, Mübarek Ramazan ve ABD Müslümanlarý konusunda araþtýrma yaparken rastladýk... Müslüman lider, Hacý Malcolm X büyük bir camide namaz kýlýyordu... Hacý Malik el Þabbaz diye de anýlan Malcolm X’in bu fotoðrafýný daha önce görmemiþtik.
Ve daha çok fotoðrafýn arka planýyla ilgilendik. Çünkü cami, bizim Ýstanbul camilerinden birine benziyordu. Yoksa Malcolm sessiz sedasýz Ýstanbul’a mý gelmiþti?
Malcolm X’in 1964’te Hac görevini yerine getirdiðini, hatta kendisini ‘Haccý ifa eden ilk Amerikalý siyah’ olarak nitelediðini biliyoruz. ‘‘Benden önce Hacca giden belki 10 tane Amerikalý vardýr’’ diye tahmini vardý ve muhtemelen doðruydu. 1960’larda siyahlar belki kýrbaçla köle olarak çalýþtýrýlmýyordu ama vatandaþ da sayýlmýyordu. Siyahlar 1960’larda beyazlarla ayný tuvaleti kullanma, ayný lokantada oturup yemek yeme ya da otobüste istediði yere oturma mücadelesi veriyordu. Hem siyah, hem de Müslüman olmak ise 10 kat daha fazla mücadele demekti. Malcolm X mücadelenin bedelini hayatýyla ödemiþ, Muhammed Ali haksýzlýklarla dövüþmek zorunda kalmýþtý.
Peki namaz kýlan Malcolm hangi camideydi? Halýlardaki motiflerden ya da görüntünün uzak tarafýndan durum anlaþýlmýyordu.
Daha da tarayýnca, bulduk: Fotoðraf Kahire’de çekilmiþti. Malcolm Türkiye’ye gelmemiþti. Malcolm Mekke’den sonra Kahire’den baþlayýp, Müslüman Afrika’da 10 ülkeyi ziyaret etmiþti. Üç aya yakýn süren bu turda Malcolm bir de günlük tutmuþtu ve Müslümanlar baþta, Afrika’ya dair gözlemlerini kaleme almýþtý... 1960’larda Afrika da yeni uyanmaya baþlamýþtý ve kýta, Soðuk Savaþýn ideolojik çatýþmasýný siyasi çekiþme, darbeler ve iç kargaþayla yaþýyordu.
Malcolm’un ‘Mekke Günlükleri’ diye de anýlan eseri, 2013’te kýsmen kitap olarak yayýnlandý. Ancak eserin yayýn evine satýlmasý ve gelirinin paylaþýmý konusunda Malcolm’un çocuklarý arasýnda kavga çýktý. Yayýnevi, baskýyý tam yapamadý. Ve kitabýn þimdi baskýsý yok. Varsa da dijital ortamda sýnýrlý eriþimi olan örnekleri var. Malcolm X, 1964 Yazýndaki Mekke’yi ve Müslüman Afrika’yý anlatýrken, Amerikalý Müslüman toplumu konusunda da ilginç görüþler yansýtmýþtý. Bu günlüðün Türkçeye çevrilmesinin yararlý olacaðýný düþünmekteyiz.
Malcolm X bu ziyaretten döndükten birkaç ay sonra Þubat 1965’te New York’ta karanlýk bir cinayetle öldürüldü. Þehit edildiðini söylemek, yanlýþ olmaz.
ABD siyahlarý ve din
1960’larda otobüse binme ve oy kullanma mücadelesi veren Amerikalý siyahlarý iki sosyal güç taþýyordu: Hýristiyanlýk ve Ýslam.
Þimdi resmi kültürün parçasý olan ve tarihi konum verilen Martin Luther King, evanjelist bir rahipti. King, harekete ilk ivmeyi saðladý, sonra öldürüldü. Müslümanlar ise, sistemin dýþýnda kaldýlar, ya da dýþarýda býrakýldýlar. 1970’lerde ise siyahlarýn uyuþturucu ve alt-popüler kültür aldatmacasýyla marjinalleþmesi süreci yaþandý. Siyahlar yasa dýþý, toplum dýþý oldu.
Müesses nizam Hýristiyan Siyah Amerika’yý mý tercih etmiþti? Yeni haklarla donatýlan siyahlarýn, baskýn Hýristiyan ideoloji altýnda daha fazla kabul görebileceði mi düþünülmüþtü? Müslümanlýðýn ABD’de daha yaygýn ve güçlü olmasý mümkün müydü? Ve Ýslam disiplini ve ahlaký altýndaki Müslüman bir siyah Amerika, bugün çok daha farklý bir konumda olmaz mýydý? sorularýnýn cevabýnýn uzunca araþtýrýlmasý ve tartýþýlmasý gerekiyor.
MALCOLM X ve köklere dönüþ
“Atalarýmýz kaçýrýlýp beyaz Amerikalý tarafýndan bu ülkeye getirilmeden önce Müslümandýlar. Ýþlenen suçlarý örtmek ve bizim hayvan ya da vahþi olduðumuz izlenimi vermek için bu gerçek yok edildi. Amerika’ya kölelerin getirildiði ekvator Afrika’sýna, Mali’ye Gine’ye uzanan alanda büyük Müslüman imparatorluklarý vardý. O yerlerin dini Ýslam’dý. Biz þimdi dedelerimizin dinine dönüyoruz.”
Mekke’de Türk hacýlar
Malcolm X in Mekke’den yazdýðý 25 Nisan 1964 tarihli bir mektup birkaç yýl önce bulundu ve açýk artýrmaya çýkartýldý.
Mektubunun baþýnda Hac görevini ifa ettiðini anlatan Malcolm, o sýrada Mekke’de dünyadan 226 bin Hacý adayý olduðunu bildiriyor ve devam ediyor: “Mekke’deki yabancý Hacýlarýn en büyük grubu Türkiye’den. 600 den fazla otobüsle yaklaþýk 50 bin Türk geldi. Bu da Türkiye’nin Ýslam’dan uzaklaþtýðýný iddia eden Batý propagandasýný çürütmektedir.’’
2017 AMERÝKASI
2017 Amerika’sýnda ise Müslümanlýk, terör ve DEAÞ söylemleriyle bir tutulan, korkutucu ve yabancý bir ‘ideoloji’ durumunda. Devlet açýsýndan Müslümanlar, teröre yatkýn olup olmadýklarýna bakýlmasý gereken, kuþkulu bir topluluk. Sokak ve toplum düzeyinde ise kuþku, zamana ve yere göre deðiþiyor. Ancak azýnlýða hoþgörü gösterilmesinin; yabancýnýn koruyup kollanmasýnýn Amerika’yý Amerika yapan unsur olduðunu bilenler de var.
Ramazan’dan bir gün önce Portland kentinde trende iki Müslüman kýza sabýkalý ýrkçý bir manyak sataþtý. Yolculardan üçü bu manyaðý sözle uyarmak istedi. Manyak býçak çekip, üçünün de boynunu hedef aldý. Emekli bir asker ve bir genç üniversite mezunu öldü. Üçüncü genç, þans eseri, ama aðýr yaralý kurtuldu. Bundan sonra benzer bir olayda ayný kahramanlýklarýn yapýlýp yapýlmayacaðý ise kuþkulu… Olay sýrasýnda emekli asker can çekiþirken, bir baþka yolcu, bu yaralýnýn elinden yüzüðünü çekti aldý ve adamýn sýrt çantasýný çaldý. Þimdi bu manyak aranýyor…
