Öcalan tarafýndan daha önce de dillendirilen akil insanlar fikri Ýmralý sürecinin 21 Mart sonrasýnda hayata geçmeye baþlamasýyla üstünde en çok konuþulan konulardan biri oldu. Gazeteler kimlik tahmininde bulundu, yazarlar verilen görevin yerine getirilip getirilemeyeceðini tartýþtý. Konunun magazinsel boyutu zaman zaman özünün önüne geçti.
Hükümet de bu tartýþmalardan rahatsýzlýk duymuþ olmalý ki, akil insanlar grubunun görev tanýmýný “psikolojik” diye açýklandý, sekretaryasýnýn bir kamu kuruluþu tarafýndan üstlenileceði söylendi. Yediþer kiþilik gruplara bölüneceði anlaþýlan akillerin amacýnýn toplumu çözüme hazýrlamak olduðu belirtildi. Kýsacasý bu gruptan mucize beklenmemesi gerektiðini vurguladý.
***
Ýktidar belki de çözümün anahtarýnýn kendisinde olduðunun altýný çizmek istedi ve bu yüzden akil insanlara fazladan anlam yüklenmesine karþý çýktý. Ama ayný zamanda onlarýn olasý etkisini, çözüm sürecine katkýsýný zayýflattý. Keþke görev tanýmý süreci halka anlatmak yerine bir tür arabuluculuk olarak takdim edilseydi.
Onlar nasýlsa böylesi bir görev üstlenmemiþ olsalar da, bir devlet kurumu tarafýndan koordine edilmeseler de çözüm sürecini desteklerlerdi. Konuþtuklarýyla, yazdýklarýyla sürecin saðlýklý iþlemesi için ellerinden geleni yaparlardý.
Umarýz siyasi muhataplarýyla bir araya geldiklerinde görev tanýmlarý farklýlaþýr ve her biri kendi alanýnda öne çýkmýþ bu insanlar daha etkin bir þekilde PKK’nýn silahsýzlanmasýnda, Türkiye’nin kendini yeniden tanýmlamasýnda rol oynarlar.
Çünkü bu tür insanlarýn katma deðeri süreç içinde çýkabilecek krizlerin önlenmesinde, yönetilmesinde ve çözülmesinde ortaya çýkar. Onlar taraflar ve sorunlar üstü duruþ ve tutumlarýyla bir tür arabuluculuk yada kolaylaþtýrýcýlýk iþlevi görürler. Tarih boyunca da sorunlarýn aþýlmasýnda veya çözülmesinde akil, daha doðrusu “akýllý” denen insanlara önemli sorumluluklar düþmüþtür.
Günümüzde Nelson Madela’nýn öncülüðünde kurulan ve üyeleri arasýnda Martti Ahtisari, Gro Harlem Brundtland, Fernanda Cardoso, Jimmy Carter, Kofi Annan gibi devlet baþkanlýðý, baþbakanlýk ve BM genel sekreterliði yapmýþ insanlarýn bulunduðu “The Elders” dünyanýn çeþitli sorunlarýna müdahale etmekte, çareler üreterek çözümlerine katkýda bulunmaya çalýþmaktadýr.
Ýtalya’da hükümet kurulamayýnca sistemi ayakta tutmak için yine devletin çeþitli organlarýnýn baþýnda bulunan insanlardan bir grup oluþturulmakta ve siyasi partiler arasýnda arabuluculuk yapmalarý istenmektedir. Akil insanlar Nijerya’da, Togo’da, Gana’da, Benin’de kabileler arasýnda çýkabilecek sorunlarýn çözümünde tarih boyunca rol oynamýþlardýr.
Farklý kökenlerden gelen gruplar arasýnda, özellikle de cinayet gibi sorunlarýn kan davasýna dönüþmemesinde “barýþ hacýlarý”, “toplumun gözü” gibi kavramlarla tanýmlanan bu insanlarýn en büyük özelliði toplumca kabul edilen istisnai kimlikleridir. Akil insanlar hemen her yerde güçlerini kimliklerinden, sorunlar üstü duruþlarýndan almaktadýr.
***
Akil insanlara Antik Yunan’da, Ýncil’de de rastlanmaktadýr. Kavram bizim kültürümüze de hiç yabancý deðildir. Kan davalarýnýn sonlandýrýlmasýnda bu “kurum” sýklýkla kullanýlmýþ, toplumsal meþruiyeti olan insanlar arabuluculuk yapmýþtýr. Ýnsanlarýn akilliðine ve adilliðine olan inanç sarsýlmadýkça ürettikleri çözümler kabul görmüþtür.
Ýmralý sürecinde karþýlaþabileceðimiz sorun bu insanlarýn taraflarla, “devlet” ya da çözüme katký veren iki siyasi partiden biriyle özdeþleþtirilebilecek olmasýndan kaynaklanmaktadýr. Ýade-i itibar, bu toplumsal müessesenin özerkliðinin saðlanmasýyla mümkündür. Sürecin selameti açýsýndan akil insanlar “kurumu” siyaset üstü bir mertebeye taþýnmalýdýr.
