Amerika’da 50 eyalet var. Bu eyaletlerle Birleþik Devletler kuruldu... Eyaletlerden Colorado, ABD’nin ortalarýna denk gelir. Büyükçe bir devlet kadar topraðý var... Geçen hafta belediye seçimlerinde eyaletin bazý bölgelerinde vatandaþa soruldu: Bu eyaletten ayrýlýp 51. eyalet olmak ister misiniz?
Colorado’yu bazýlarýmýz Aspen’deki ünlü kayak merkeziyle tanýr. Kayakçýlarýn sevdiði has kar oradadýr. Zengin kýsmý, Hollywood falan Aspen’de takýlýr... Bir de hani geçen yýl bir deli sinemada Batman filminin izleyicilerine ateþ açýp 12 kiþiyi öldürmüþtü. Orasý da Colorado idi.
Peki durup dururken eyaletin bir kýsým sakini neden ayrýlýp kendi devletini-eyaletini kurmak ister? Bu bölücülük deðil mi? ABD’de en son ayrýlýkçýlýk Güney-Kuzey çekiþmesinde silaha dönmüþ ve iç savaþla kan dökülmüþtü. Ama o 150 yýl önceydi... Gerçi ABD’de bazýlarý hâlâ içsavaþtan sanki geçen haftaymýþ gibi söz eder ya, neyse. O ayrý mesele.
Ve Colorado’nun ayrýlýkçý halký silahla ayrýlmak istemiyor. Demokratik yollardan süreç baþlatýyorlar... Çünkü ayrýlýkçý hareketin ciddi þikayetleri var. Bir kere eyaletten kopmadýklarýný, eyaletin kendilerinden koptuðunu söylüyorlar. Ayrýlmak isteyenler, eyaletin kýrlarýnda tarým arazilerinde yaþayanlar. Oralarda nüfus da az. Zaten eyalet nüfusu 5 milyon kiþi. Neredeyse birkaç kilometreye bir kiþi düþüyor. Kýrdakiler, kentlilerden þikayetçiler. Kentler, karýþýk kozmopolit, göçmenlerle dolu. Kentlerde bu nüfus liberal-sol-Demokrat partiye oy veriyor. Kýrdakiler de muhafazakar-sað-Cumhuriyetçi partiye...
Kentli nüfus kýrdakilerden ayrý havada. Sinema baskýný olduktan sonra kentlilerin oyuyla silah yasaklarý baþlamýþ. Kýrdakiler silahla tavuklara dadanan tilkiyi vurduklarýný, kýrda tarlada silah lazým olduðunu, kentli züppelerin ise iþi bilmeden yasak getirdiðini söylüyorlar.
Yine kentliler marihuana - esrar çekmeyi yasal hale getirmiþler. Kýrdakiler ateþ püskürüyor. Gerçi Colorado’da esrar þartlý serbest: 21 yaþýndan büyük olmak, 30 gramdan fazla bulundurmamak, kamuya açýk yerlerde içmemek þartý var. Alkol kullanýmýnýn bütün yasaklarý: Araç kullanma vs. esrar için de var, ama esrar ortaokullara kadar girmiþ durumda. Kimse bu sözde kýsýtlamalara uymuyor. Ortaöðretimde yaygýn biçimde esrar kaynaklý disiplinsizlik var, eðitim düzeyi düþmüþ... Ayrýca eþcinsel evliliklere izin verilmiþ, çevrecilik adýna tarým arazilerine külfet yüklenmiþ. Bunlar kentlilerin öncelikleri olunca, kýr da merkezden kopmuþ. Kýrdakilere göre kentliler gýdanýn buðdayýn süpermarketlerde yetiþtiðini sanýyor. Kýrlarda hem buðday yetiþiyor, hem de petrol-gaz var.
Bu huzursuzluk ortamýnda geçen haftaki seçimde -Ayrý eyalet olalým mý?- diye soruldu ama, -Evet- diyenler fazla deðildi. 3 milyon seçmenden yaklaþýk 46 bini -Ayrýlalým- dedi. Bazý kasabalarda -Hayýr- oylarý daha fazlaydý. Ayrýlalým- diyenlerin hakim olduðu alan yaklaþýk Erzurum vilayeti kadar. Nüfus da 30 bin... Gerçi ayrýlýnca çevredeki memnuniyetsiz eyaletlerden kopmalar olacaðýný ve yeni eyaletin hatýrý sayýlýr büyüklüðe ulaþacaðýna inanýyorlar.
Aslýnda bir grup vatandaþýn ayrýlýp kendi baþýna devlet kurmasý meselesi ABD anayasasýnda var, ama uygulamasý zor. Önce kararýn eyalet meclisince kabulü, sonra da Washington’daki Kongre’den onayý gerekiyor. Bunlar olacak iþ deðil. Kural ayný: Kaðýt üzerinde herþey serbest ve demokratik, ama fiiliyat hukuki biçimde engelleniyor... Þehir-devlet gibi olan baþkent Washington ve sömürge gibi duran Porto Rico adasý yýllardýr 51. eyalet olmaya çalýþýyorlar. Onlarda ayrýlma bölünme de yok, ama o bile olmuyor. Deðil Colorado’dan ayrýlmak... Hem bütün ABD bayraklarýnýn yeni eyalet-yýldýz eklendi diye deðiþmesinin külfetini düþününce... Galiba ABD’nin bölünmesini önleyen ana neden bu!
Ve de durumundan memnun olmayýp ayrý eyalet kurmaya niyetlenen bölücüler yalnýzca Colorado’da yok. Halen en az beþ eyalette ayrýlma giriþimleri var. Bunlarýn da baþarý þansý yok, ama rahatsýzlýðýn boyutlarýný göstermesi açýsýndan ilginç. Ve hepsinde ortak nokta: Merkezi yönetim bir partide, karþý partiden olanlar çareyi bölücülükte görüyor. Durum, ABD siyasetindeki kopmanýn kutuplaþmanýn, bölünmenin yansýmasý. Herkes alýp baþýný bir yerlere gitmek istiyor, ama bölücülere ABD’de de iyi gözle bakýlmýyor.
twitter.com/selimatalayny
