Pandemiyle birlikte, söz konusu olan küresel saðlýk güvenlik tedbirleri, biyoteknoloji ve etik baðlamýndaki gerilimli sorunlarý ayyuka çýkarttý...
Týbbýn, ecza ve mühendislik bilimleriyle kol kola giriþerek kurduðu "biyoteknoloji', günümüzde hýzlý bir yükseliþte. Ekonomi yazarlarýna bakýlýrsa; dünyada silahlanmadan sonra en güçlü sanayileþme- sektörleþme, biyoteknolojiyle ilgili...
Biyoteknolojinin insan bedeni üzerinde gerçekleþtirdiði radikal deðiþimler bir yandan alkýþ toplarken, bir yandan da toplum sosyolojisindeki karþýlýðý ve giderek politik ve yönetsel yansýmalarý ciddi kaygýlara sebep olmakta... Ahlaki, hukuki ve politik kaygýlar üzerinde hiç düþünmeden, bir sele kapýlmýþ halde, sanki moda rüzgarýyla hareket edercesine, sorgusuz, sualsiz endiþe verici bir akýþýn içindeyiz...
Beyin ölümü hadisesine nasýl bakýyoruz ve nasýl bakmalýyýz ikileminde olduðu gibi. Ötenaziye bakýþ açýmýzý neye göre kuracaðýz mesela? Ýnsan klonlanabilir mi; klonlandýðýnda gerçeði ile sureti arasýnda iliþki nasýl olacak? Üreme teknolojisindeki yeni geliþimlerin dini- ahlaki izdüþümleri konuþuluyor mu? Ýnsan organizmasýnýn implant veya transfer yoluyla dönüþtürülmesi konusu zýmnen, faþizan manada "üstün ýrk' gayesine hizmet edebilir mi? Ýnsanýn genetik yapýsýyla ilgili çalýþmalar, saðlýk amacý mý taþýyor yoksa ona yeniden ve kusursuz bir þekil vermeyi mi amaçlýyor? Saðlýk nedir? Yaþlanmamak mý? Güçlü olmak mý? Ölmemek mi?
Ýnsanlýk yaþadýðý her deðiþime ilkin endiþeyle, kaygýyla bakmýþtýr. Biyoteknolojik geliþimlerin sebep olduðu varoluþsal kaygýlarý gidermek adýna, Avrupa'da ve özellikle Anglosakson hukukunda ciddi tartýþmalar yapýlýyor, felsefecilerin, hekimlerin, din bilginlerinin, psikologlarýn bir araya gelerek yaptýðý ahlaki ve etik kavramsallaþtýrmalar var... Bu tartýþmalar henüz bizde yeni yankýlanmaya baþladý, ama bu durumu kritik eden yüksek lisans ve doktora, post doktora tezleri mevcut... Rahmetli Prof. Teoman Duralý'nýn, Biyoloji Felsefesi de daha üst bir bakýþla konuyla ilgili kült eserlerden.
2019 yýlýnda Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý'na baðlý Ýslam Araþtýrmalarý Merkezi'nin Prof. Raþit Küçük'ün baþkanlýðýnda ve Ýstanbul Araþtýrma ve Eðitim Vakfý ile ortaklaþa gerçekleþtirdiði "Týbbi Konularda Fetva Verme Metodolojisi" konulu bir sempozyum düzenledi. Batýda ve Ýslam dünyasýnda biyoetik sorunlarýn anlaþýlmasýnda ve deðerlendirilmesinde insan anlayýþýnýn önemi çerçevesinde, gündelik fýkýhla týbbi etiði karþýlaþtýran, bazen bütünleþtiren bazen ayrýþtýran önemli sunumlar yapýlmýþ, Ýran ve Endonezya pratiði de Türkiye'deki pratiklerle irdelenmiþ...
Bunun sadece týbbi veya dini bir konu olduðunu düþünmüyorum. Bu baþta toplum mühendisliði baþta, sosyolojik pek çok ciddi kýrýlmalarý da tetikleyecek çok ciddi bir dönüþüm çünkü. Biyokteknolojinin hukuki yüzeyindeyse baþka kýrýlmalar var: Sözgelimi yapay olarak laboratuvarda genetik özellikleri ile oynanarak sporcu nitelikleri arttýrýlmýþ̧ bir kiþi ile "normal" yollardan doðmuþ̧ bir kiþinin yarýþmasý halinde hukuki bir tartýþma baþlayacaktýr. Ayný sorun zekâsý, dýþ görünüþü, gücü, gençliði gibi özellikleri, genetik müdahale sonucu arttýrýlmýþ "yeni" insanlar için de geçerlidir. Biyoteknoloji, siyasetin de ilgi sahasýndadýr, zira insan hayatý ve saðlýðý ayný zamanda yönetsel içerikler taþýyor. Ajitatif þekliyle söylersek; "Bir toplum yaratmak' politikanýn her zaman iþtahýný arttýracak bir söylem... Diðer önemli konu ise, biyoteknoloji ile ekonomi iliþkisi... Günümüzde ilaç sanayi, týp hizmetleri ve gen çalýþmalarý büyük ekonomi yatýrýmlarý anlamýný taþýyor. Bunlarýn hepsinin ötesinde, "insan'a ve "insan onuru'na saygý duymamýz gerekiyor... Zira beden ve ruh ayrýlmaz bir bütündür. Bedene yapýlacak her psikolojik, fiziksel ya da genetik müdahale onun bu bütünsel varoluþunu derinden etkileyecek güce sahiptir.
Hiçbir teknoloji, insaný araçsallaþtýramaz. Ýster bilimsel tutku, isterse insanlýðýn geliþimi gibi erdem içerikli sebepler, adýna ne derseniz deyin, insaný kobaylaþtýramaz, deneyselleþtiremez, velev ki insan bunu kendi için istesin, insan teknolojinin ham maddesi olamaz.
