Suriye’de önce ateþkes, ardýndan kalýcý barýþ, onun ardýndan da kalýcý bir yapý oluþturacak müzakerelerden umut kesilmiþ durumda. Sorun ateþkes ya da kalýcý barýþ konularýnda deðil, Suriye’nin nasýl bir devlet olacaðýnda. Yönetim biçiminin de demokratik mi yoksa anti demokratik mi olacaðýyla fazla ilgilenen olmadýðý anlaþýlýyor.
Müzakerelerden sonuç çýkmamasýnýn kabaca iki nedeni bulunuyor. Birincisi, Esad yönetiminin yerini alacak kesimlerin ne ölçüde radikal Ýslami bir çizgi izleyeceklerinin bilinmemesi; bir diðeri de hangi kesim iktidarý elinde bulundurursa bulundursun, Suriye’ye hakim olacaðýndan emin olunamamasý. Bu iki nedene bir de olasý yeni Suriye’nin Rusya ve Batý ile nasýl iliþki sürdüreceðinin belli olmamasý nedeni de eklenebilir.
Söz konusu belirsizliðin en fazla Rusya’ya yaradýðý hatýrlatýlmalý. Rusya, uluslararasý askeri müdahale yapýlmasýný engelliyor, bu tutum karþýsýnda hiçbir devlet uluslararasý hukuka aykýrý davranmýþ olma riskini üzerine almýyor ve Suriye’ye açýk askeri müdahalede bulunamýyor.
Öte yandan ortamýn belirsizliði de müdahale halinde bile istikrar saðlanacaðýný garanti etmiyor; bu arada Rusya da her devletle pazarlýk yapma imkaný buluyor.
Kalkan Rus vetosu
Rusya ile yapýlan pazarlýklarýn baþlangýçta müdahale konusunu kapsadýðýný, ancak bugün insani yardým konusuna kilitlendiði söylenebilir. Rusya, týpký müdahale konusunda olduðu gibi insani yardým konusuna da karþý çýkýyor, bu konuda BM’den karar çýkmasýný engelliyordu.
Ancak zaman içinde anlaþýldý ki, Rusya’ya raðmen Suriye’ye pekala yardýmlar aktarýlabiliyor. Üstelik bu yardýmlarýn hangi kesimlere gittiðini ve ne tür yardýmlar olduðunu da Rusya takip edemiyor. Ayrýca, bugün Suriye’ye yardým gönderen hiçbir devlet ya da kuruluþ bu yardýmlarýn doðru ellere gittiðinden emin olamýyor, zira yardýmlar Suriye sýnýrýný geçtikten sonra izlemeyi yapabilecek hiçbir uluslararasý kuruluþ yok.
Sadece yardým konusunun bile içinden çýkýlmaz bir hal almýþ olmasýyla sonunda BM’den insani yardým konusunda karar çýktý, Rusya bu kez veto kullanmadý. Anlaþýlan o ki, artýk Rusya kendisinin de ‘yardým’ ulaþtýrmasý gerektiðine ikna olmuþ.
Karar, hem yönetimi hem de El-Kaide’ye yakýn örgütleri þiddet kullandýklarý için kýnýyor, yabancý askerlerin ülkeden ayrýlmasýný talep ediyor. Rejim ya da radikal örgütler kýnandýklarý için utanýrlar mý bilinmez, ancak kararýn daha önemli yanlarý var.
Yeni kararlara hazýrlýk
Ýnsani yardým kararý, yardýmlarýn þiddete baþvuran muhalif kesimlerin eline geçmemesi için önlemler sýralarken, kentlerin ablukalarýnýn kaldýrýlmasý gereðine, rejimin varil bombalarý kullanmamasýna ve okul, hastane gibi yerlerin silahlardan arýndýrýlmasýna dikkat çekiyor.
Rejime de uyarý niteliði taþýyan bu kararda ilginç olan ve Rusya’nýn onaylamaya ikna olmasýna yol açan koþul ise yardýmlarýn her kesime yapýlacak olmasý. Yani rejim taraftarlarýna da yardým yapýlacak.
Bu, Suriye’deki insanlýk dramýndan her kesimin sorumlu tutulduðunu ima ediyor; bu seferlik devletin vatandaþýna uyguladýðý þiddet üzerinden yapýlan tanýmlar geri býrakýlýyor. Kýsacasý asimetrik bir savaþ, sanki taraflarýn güçleri simetrikmiþ gibi ele alýnýyor.
Ancak yine de insanlarýn acýsýný dindirebilecek yardým koridorlarýnýn açýlabileceði, bu arada yabancý gözlemci sayýsýnýn artacaðý, yardýmlar konusunda sorun çýkarsa da, daha ileri kararlarýn alýnabileceði; dolayýsýyla, öyle ya da böyle Suriye’ye bir müdahalenin taþlarýnýn döþendiði söylenmeli.
