Vücudumuzda sitrat miktarýnýn düþük olmasý böbrek ve idrar yollarýnda taþ oluþumuna neden oluyor. Ancak narenciye, özelikle limon, sitrat miktarýný arttýrmanýn en etkili yollarýndan!
Sanýrým çoðumuz narenciye meyvelerini sadece soðuk algýnlýðýna karþý korunmak için C vitamini kaynaðý olarak biliyoruz. Aslýnda limon suyu ve diðer narenciyelerin saðlýðýmýz açýsýndan yararlarýný ortaya koyan bilimsel araþtýrmalarýn sayýsý saymakla bitmez. Bu meyvelerin içerisinde yüksek oranda sitrik asit bulunuyor. Sitrat idrardaki kalsiyum ile kompleks oluþturarak, kalsiyumun çözünürlüðünü arttýrýyor ve dolayýsýyla idrarda serbest kalsiyum miktarýný azaltýyor. Bu suretle kalsiyum okzalat ve kalsiyum fosfat birikimini ve bu kristalize yapýlarýn böbrek epitel hücrelerine yapýþmasýný engelleyerek böbrek ve idrar yollarýnda taþ/kum oluþumunu önlemekte. Bu bakýmdan idrar tahlilinde sitrat miktarýnýn (yani idrar ile atýlan sitrat) düþük olmasý böbrek ve idrar yollarýnda taþ oluþumunda risk faktörlerinden biri olarak bilinmekte. Böbrek ya da idrar yolu taþ/kum þikâyeti vakalarýnýn yüzde 20 ile 60’ýnýn bu nedene baðlý olduðu bildiriliyor. Nedeni tam olarak bilinmiyor, ancak düþük potasyum (hipokalemi), yüksek hayvansal protein ve düþük alkali içerikli beslenme þekli, açlýk, az meyve/sebze tüketimi, baðýrsak iþlev bozukluklarý ya da renal tübuler asidoz (idrarýn yeterince asidik olamamasý) gibi etkenler sonucu ortaya çýktýðý görülüyor. Bireyin kullandýðý bazý ilaçlarýn da katkýsý olabiliyor.
Bir çay bardaðý yeterli
Ülkemizde yapýlan bir çalýþmada 30 hipositratüri hastasýnda potasyum sitrat uygulanmasý yerine limon suyu uygulamasýnýn etkileri incelenmiþ. Hastalar üç gruba ayrýlarak üç ay süresince bir gruba günde bir çay bardaðý (bizim ince belli bardaklar) limon suyu, diðer bir gruba eþit miktar potasyum sitrat çözeltisi verilmiþ. Üçüncü gruba ise sadece özel beslenme programý uygulanmýþ, herhangi bir sitrat içeceði verilmemiþ. Araþtýrmanýn baþlangýcý ve sonunda kan ve idrar testleri yapýlmýþ.
Çalýþmanýn baþlangýcýnda her üç gruptaki idrar sitrat seviyeleri arasýnda belirgin bir farklýlýk bulunmadýðý, ancak 3 aylýk uygulama sonucunda idrar sitrat seviyesinin belirgin bir þekilde yükseldiði gözlemlenmiþ. Limon suyu verilen grupta idrar sitrat seviyesinde iki buçuk misli artýþ saðlanýrken, potasyum sitrat uygulanan grupta üç buçuk misli artýþ izlenmiþ. Buna karþýlýk özel beslenme programý uygulanan hastalarda sitrat artýþý sadece 0,8 misli gibi düþük bir oranda kalmýþ. Diðer taraftan her üç grupta da baþlangýç deðerlerine oranla idrarda ürik asit miktarýnda belirgin bir düþme saðlanýrken, okzalat seviyesinde bir deðiþim gözlemlenmemiþ.
Sonuç olarak börek ya da idrar yolu kum/taþ þikâyeti olan ya da vücudu bu tip sorunlara yatkýn olanlarýn günlük diyetlerinde limon suyu ya da diðer narenciye meyvelerinin sularýna yer vermeleri hastalýðýn önlenmesi bakýmýndan akýlcý bir yaklaþým olacaktýr. Ancak limondaki serbest sitrik asit oraný greyfurt ve portakaldan daha yüksektir; greyfurt ve portakal suyunda daha ziyade potasyum sitrat tuzu halindedir. Yani limon suyu tercih edilmeli. Bir hususu belirtmeli. Limonata þeklinde hazýrlandýðýnda beklenen etkiyi gösterip göstermeyeceði konusu tartýþmalý. Bazý araþtýrmalarda limonata ile idrar sitrat miktarýnýn arttýðý, kimilerinde ise belirgin bir artýþ saðlanamadýðý bildiriliyor.
