Vücudumuzda sitrat miktarının düşük olması böbrek ve idrar yollarında taş oluşumuna neden oluyor. Ancak narenciye, özelikle limon, sitrat miktarını arttırmanın en etkili yollarından!
Sanırım çoğumuz narenciye meyvelerini sadece soğuk algınlığına karşı korunmak için C vitamini kaynağı olarak biliyoruz. Aslında limon suyu ve diğer narenciyelerin sağlığımız açısından yararlarını ortaya koyan bilimsel araştırmaların sayısı saymakla bitmez. Bu meyvelerin içerisinde yüksek oranda sitrik asit bulunuyor. Sitrat idrardaki kalsiyum ile kompleks oluşturarak, kalsiyumun çözünürlüğünü arttırıyor ve dolayısıyla idrarda serbest kalsiyum miktarını azaltıyor. Bu suretle kalsiyum okzalat ve kalsiyum fosfat birikimini ve bu kristalize yapıların böbrek epitel hücrelerine yapışmasını engelleyerek böbrek ve idrar yollarında taş/kum oluşumunu önlemekte. Bu bakımdan idrar tahlilinde sitrat miktarının (yani idrar ile atılan sitrat) düşük olması böbrek ve idrar yollarında taş oluşumunda risk faktörlerinden biri olarak bilinmekte. Böbrek ya da idrar yolu taş/kum şikâyeti vakalarının yüzde 20 ile 60’ının bu nedene bağlı olduğu bildiriliyor. Nedeni tam olarak bilinmiyor, ancak düşük potasyum (hipokalemi), yüksek hayvansal protein ve düşük alkali içerikli beslenme şekli, açlık, az meyve/sebze tüketimi, bağırsak işlev bozuklukları ya da renal tübuler asidoz (idrarın yeterince asidik olamaması) gibi etkenler sonucu ortaya çıktığı görülüyor. Bireyin kullandığı bazı ilaçların da katkısı olabiliyor.
Bir çay bardağı yeterli
Ülkemizde yapılan bir çalışmada 30 hipositratüri hastasında potasyum sitrat uygulanması yerine limon suyu uygulamasının etkileri incelenmiş. Hastalar üç gruba ayrılarak üç ay süresince bir gruba günde bir çay bardağı (bizim ince belli bardaklar) limon suyu, diğer bir gruba eşit miktar potasyum sitrat çözeltisi verilmiş. Üçüncü gruba ise sadece özel beslenme programı uygulanmış, herhangi bir sitrat içeceği verilmemiş. Araştırmanın başlangıcı ve sonunda kan ve idrar testleri yapılmış.
Çalışmanın başlangıcında her üç gruptaki idrar sitrat seviyeleri arasında belirgin bir farklılık bulunmadığı, ancak 3 aylık uygulama sonucunda idrar sitrat seviyesinin belirgin bir şekilde yükseldiği gözlemlenmiş. Limon suyu verilen grupta idrar sitrat seviyesinde iki buçuk misli artış sağlanırken, potasyum sitrat uygulanan grupta üç buçuk misli artış izlenmiş. Buna karşılık özel beslenme programı uygulanan hastalarda sitrat artışı sadece 0,8 misli gibi düşük bir oranda kalmış. Diğer taraftan her üç grupta da başlangıç değerlerine oranla idrarda ürik asit miktarında belirgin bir düşme sağlanırken, okzalat seviyesinde bir değişim gözlemlenmemiş.
Sonuç olarak börek ya da idrar yolu kum/taş şikâyeti olan ya da vücudu bu tip sorunlara yatkın olanların günlük diyetlerinde limon suyu ya da diğer narenciye meyvelerinin sularına yer vermeleri hastalığın önlenmesi bakımından akılcı bir yaklaşım olacaktır. Ancak limondaki serbest sitrik asit oranı greyfurt ve portakaldan daha yüksektir; greyfurt ve portakal suyunda daha ziyade potasyum sitrat tuzu halindedir. Yani limon suyu tercih edilmeli. Bir hususu belirtmeli. Limonata şeklinde hazırlandığında beklenen etkiyi gösterip göstermeyeceği konusu tartışmalı. Bazı araştırmalarda limonata ile idrar sitrat miktarının arttığı, kimilerinde ise belirgin bir artış sağlanamadığı bildiriliyor.
