ABD’de arada sýrada halka sorulur: Ne dersiniz, dünya ile uðraþmayý býrakýp kendi iþimize mi baksak?
ABD’nin küresel olarak etliye sütlüye karýþmayýp kendi iþine bakmasý, ardýndan da kendi içine kapanmasý, geçmiþte yaþandý. ABD siyasetinde ve kamuoyunda her zaman -Bizim derdimiz bize yeter- görüþü var oldu. Ancak 2. Dünya Savaþý’ndan sonra içe kapanmanýn mümkün olmadýðý görüþü aðýr bastý, sonra da Kore’den Vietnam’a, oradan Afganistan’a, Irak’a bir dizi açýk savaþ ya da soðuk, örtülü operasyon, açýk diplomasi vs.
ABD’de Pew araþtýrma kuruluþunun son anketinde, 50 yýldýr ilk kez -Evet biz iþimize bakalým, diðer ülkeler kendi aralarýnda sorunlarýný çözsünler- görüþü yüzde 50’yi aþýp çoðunluða geçti. Yüzde 52 -Evet, kendi iþimize bakalým- diyor. 10 yýl önce bu soruya -Evet- diyenler yüzde 30’du. -Olmaz, böyle devam edelim- diyenler ise yüzde 38.
Son 10 yýlda Afganistan, Irak iki büyük savaþ ve etkileri hâlâ süren ekonomik kriz oldu... Ekonomi hâlâ zorda. Düþük büyüme, iþsizlik, iþ güvencesinin azalmasý, konut sektörünün ayaða kalkamamasý, genel iyimserliði gölgeliyor. Ýþsizliðin azalmasý, iþ aramaktan vazgeçenler yüzünden. Bölgesel olarak ekonominin týrmandýðý yerler var. Örneðin enerji üreten, kayadan petrol gaz çýkaran bölgelerde ya da teknoloji üreten, tüketicinin talebi olan mallarý -otomobil- üreten bölgelerde durum iyi. Ancak genele yayýlan ekonomik düzelme yok.
Ayný ankette halkýn yüzde 70’i ABD’nin dünyada saygý görmediðini ve yüzde 53, ABD’nin dünyada eskisi gibi önemli olmadýðýný düþünüyor.
Anket Amerikalýlar’ýn kafasýnýn karýþýk olduðunu da gösteriyor. Çünkü buraya dek -Tamam içeri kapanalým- diye giderken -Dünyada nasýl liderlik yapalým- sorusuna yüzde 72 -Baþkalarýyla sorumluluk paylaþarak, onlar ne kadar yapýyorsa biz de o kadar yapalým- diyor. Diðer sorulara dayanarak buna da -Ne liderliði kardeþim?- denebilirdi. Gerçi -Tek baþýmýza liderlik yapalým- diyen kesim 1993’ten beri hep yüzde 10-12 arasýnda kalmýþ. Yani -diðerleriyle paylaþarak liderlik- kavramý son 10 yýldýr popüler, ancak uygulamada -tek baþýna liderlik- olayýna dönüþüyordu. Halen yüzde 77 -dýþ politika konularýnda önemli müttefiklerle danýþalým- diyor ama danýþma dereceleri farklý.
Baþkalarýyla görüþ ve sorumluluk paylaþýp, gerekirse tek baþýna harekete geçme- olayýnýn pek iþlemediði en son Suriye’de görüldü. Ankette Suriye’yi de sormuþlar: Halkýn yüzde 57’si Baþkan Obama’nýn Suriye’ye iliþkin söylem ve icraatýný beðenmemiþ... Bu arada dýþ politikadan anlayan, bu konuda yazýp çizen elit çevrede -Suriye’de olan biten ABD’yi zayýflattý, Rusya’yý güçlendirdi- diye düþünenlerin oraný yüzde 70’in üzerinde.
Yani Amerikan halký dýþ dünyanýn dertleri konusunda sýkýlmaya baþlamýþ: Bizim dertlere bakýn- diyor. Öte yanda halkýn üçte ikisi, ticaret ve ekonomik iliþkilerle dünya ile küresel temasýn artmasýndan yana. Bu temasý isteyen þirketler ve bireyler ticaretin ihracat kýsmýný daha çok seviyorlar, baþka pazarlara gitmekten memnunlar, ama baþkasý ABD’ye gelince hoþlanmýyorlar.
Amerikan halký Çin’in yükseliþinden rahatsýz. Çin ile ABD artan oranda sürtüþmeye baþladý. Asýl, ABD korumasý altýndaki Japonya ile Çin birtakým kayalýklarýn egemenliði için sürtüþüyorlar. Muhtemel senaryolar arasýnda Japonya’daki milliyetçi hükümetin Çin ile kapýþmasý ihtimali de var.
Ankette ABD halkýnýn yüzde 60’ý Ýran’a nükleer konuda güvenmiyor. Baþkan Obama da Ýran ile nihai anlaþma ihtimalinin yüzde 50 olduðunu söyledi... Amerikalý siyasetçiler anketleri severler, halkýn nabzýný bu þekilde tuttuklarýna inanýrlar. Normalde yasama meclisi Kongre’nin halkýn isteklerini yansýttýðý düþünülür ama Kongre’nin halk gözünde inanýlýr-güvenilirlik oraný yüzde 10’un da altýnda. O yüzden anketler daha önemli.
ABD Baþkanlýk seçimi Kasým 2016’da. Ancak kampanya 2014 Kasým’ýndaki ara seçimle baþlayacak. ABD seçmeni dýþ dünyaya iyi gözle bakmýyor, daha ihtiyatlý. Üstelik seçmen çoðunluðu baþkanýn mevcut dýþ politikasýný desteklemiyor. Baþkan artýk daha ince hesap yapmak ve -Dünyadaki bu iþ içeride seçmene ve bizim oylara nasýl yansýr- diye düþünmek zorunda. ABD seçmenine cazip gelmeyen iþ, proje ve planlara artýk Beyaz Saray da uzak durmak zorunda.
twitter.com/selimatalayny
