Bir vesile gittiğim Amman'dan bildiriyorum!
Ürdün'ün başkenti Amman. Şehirden yarım saat uzaklaştığınızda Ölü Deniz. Kuzeyde, Bizans'ın egemenliğindeki Gassânî Araplarına karşı yapılan Mu'te Savaşı'nın (629) olduğu meydanı ve Halid bin Velid'den önce İslam ordusunun komutanları olarak savaşta şehit düşen Zeyd bin Hârise, Cafer bin Ebû Tâlip ve Abdullah bin Revâha'nın kabirlerini ziyaret ettikten sonra Kerak Kalesi'ne uğrayıp muhteşem Kerak Vadisi'nden deniz seviyesinin altında –360 metreye, Ölü Deniz'in tam da Lut Kavmi'nin helak olduğu düşünülen Ghor Safi'ye iniyoruz.
Kerak Kalesi, 1142'de Haçlılar tarafından inşa ediliyor. Müslümanlar için önemli bir geçit. Çünkü Şam–Kahire–Hicaz hac yolunun kontrolü açısından önemli bir noktada. Buradan hac ve ticaret kervanlarına yapılan Haçlı saldırıları dolayısıyla Selahaddin Eyyubi kaleyi birkaç kez kuşatıyor; ancak zaten doğal bir kale işlevi gören, yüksek bir tepeye inşa edilmiş bu kaleyi teslim almak hiç de kolay olmuyor. Müslümanların kervanlarının yağmalanmayacağına dair verilen söz ve varılan anlaşma bir kez daha bozulunca, Selahaddin Eyyubi'nin Haçlı komutanı Renaud de Châtillon'u öldürmeye yemin ettiği söylenir. Tıpkı Mu'te Savaşı gibi, aslında Kerak'ın alınması kararında da Haçlı komutanının bugünkü kavramlarla söylersen uluslararası bir hukuk kuralının ihlali vardı. Beş yüz yıl önce Gassânîler, İslam Peygamberi'nin gönderdiği elçiyi öldürerek bir hukuk ihlali yapmışlardı. Selahaddin Eyyubi'nin Châtillon'u öldürmeye ve Kerak Kalesi'ni almaya yemin etmesinin sebebi, Haçlı Krallığı'nın Müslümanların kervanlarının güvenliğine dair verdiği sözü tutmaması, varılan anlaşmaya uymayıp yağma yapmasıdır. Erken dönem İslam fetihlerinde ekseriyetle bu tür sebepler öne çıkmaktadır.
Nitekim Selahaddin, 1187'de Hıttin Savaşı'nda Châtillon'u bizzat öldürür ve destek yolları da kesilince kale Müslümanlar tarafından ele geçirilir. Bir de film önerisi: Cennetin Krallığı filminde Kerak Kuşatması, Selahaddin Eyyubi ve Renaud de Châtillon'un karakterleri, Selahaddin'in Kudüs Haçlı Krallığı'na karşı verdiği mücadele ve Kudüs'ü fethi, tarihî gerçekliğe oldukça yakın bir şekilde sahnelenmiştir.
ÖLÜ DENİZ'DEN FİLİSTİN'İ SEYRETMEK
Anlatacak çok şey var; lakin ben kısa Ürdün seyahatinde kendi rotamı küçük bilgi notlarıyla aktarmaya devam edeyim. Zira tüm peygamberlerin ayak izlerinin olduğu, İslam tarihinin en önemli olaylarının yaşandığı topraklarda dolaşmanın tesiri altındayken, özellikle gençlere neden ilk fırsatta Paris'e, Prag'a değil de buralara gelmeleri gerektiğini anlatmak istiyorum.
Keskin virajlardan geçerek ve giderek görüş alanımıza giren karşı kıyıdaki El Halil'in silik silüetini izleyerek, Lut Kavmi'nin helak olduğu düşünülen Ghor Safi'ye, Ölü Deniz'in güney kıyısına iniyoruz. Deniz seviyesinden 360 metre daha aşağıda bir yer. Ölü Deniz kıyısında seviye –450 metreye kadar iniyor. Dünyada karadaki en alçak nokta; kutsal metinlerdeki tasvirlerle, Lut Kavmi'nin helak oluş anlatısıyla da örtüştüğü için ayrıca önemli.
Solumuzda Ölü Deniz, karşı kıyıdaki mahzun Filistin'i izleyerek kuzeye doğru ilerliyoruz. Doğu Şeria'dan Batı Şeria'yı izliyoruz. "Nehirden Denize Özgür Filistin!" için dualar ederek... Bu arada tabii ki Amman'a gelmişken Filistin'e geçebilmeyi denedik. Ancak alınmadık. 2014'te Ben Gurion Havalimanı'nda hiçbir sebep yokken alıkonulup 10 saat gözaltında tutulduktan sonra Türkiye'ye geri gönderilmiştim ve pasaportuma 10 yıl giriş yasağı konulmuştu. Filistin'e gidebilmek için havadan, karadan, hangi yoldan olursa olsun İsrail makamlarından izin almanız gerekiyor. Yani bu demektir ki sadece Gazze değil, Batı Şeria da İsrail'in işgali altında.
KUDÜS-GAZZE SAVUNMASI VE SALT TÜRK ŞEHİTLİĞİ
Ürdün'e gelmek için çok fazla sebep var; bunlardan biri de Salt'taki Türk Şehitliği'ni görmek. Filistin, Gazze ve Kudüs savunmalarından çekilen birliklerin, Hicaz Demir Yolu'nu koruyan askerlerin lojistik karargâhı olan Salt şehrindeki şehitlik, yakın tarihi anlamak ve ders çıkarmak adına mutlaka ziyaret edilmesi gereken bir yer. 1917–18 Birinci Dünya Savaşı'nda İngilizlere karşı savaşan Osmanlı askerlerinin geri çekilme ve ikmal hattındaki Salt'ta çok sayıda şehidimizin olduğu biliniyor. 1970'lerde bir mağarada kemikleri bulunan yaklaşık 300 asker ve tüm şehitler anısına yapılmış olan Salt Türk Şehitliği, Filistin cephesinin, şanlı Kudüs–Gazze savunmasının adeta bir hafıza mekânı.
ÇÖLDE KAYBOLMAK - ÇÖLDE KENDİNİ BULMAK
Vadi Musa (Petra) ve Vadi Rum'dan bahsetmeyeceğim. Daha turistik destinasyonlar bunlar. Evet, büyüleyici; evet, muazzam. Özellikle Vadi Rum'da cevle denilen çöl gezintisi, mekân ve insan ilişkisini çok sert hissettiriyor. Çöl hakkında bir iki sözümüz olsun ama...
Hz. Musa'nın Sina Çölü'ndeki hikâyesi, Hz. Peygamber'in Hira'da, çölde inzivaya çekilmesi, tüm peygamberlerin çöllerde dolaştığını bilmek; ne yana bakarsanız bakın aynı şeyi gördüğünüz bir yerde yönünüzü bulabilmek...
Çöldeyseniz, dünyalık hiçbir şeyi biriktiremeyeceğiniz bir yerdesiniz ve en çok da kendinizlesiniz.
Sert bir bilgelik, disiplinli bir sabır ve akışa rıza... Tefekkür için de teşekkür için de çok zamanınız var.
Uzatasım var ama artık sona gelsem iyi olacak.
Dönüş yolunda Vadi Rum'daki tren istasyonuna uğradık. II. Abdülhamid'in yaptırdığı Hicaz Demir Yolu üzerindeki önemli istasyonlardan biri burası. Önemli stratejik ikmal noktalarından biri olarak kullanılıyor. Malum, T. E. Lawrence ve ona katılan Arap-Bedevi isyancılarla gerçekleştirdiği tren baskınları da bu hat üzerinde. Büyük baskının gerçekleştirildiği yer burası değil; daha güneyde, Mudavvara denilen bir bölgede. Patlayıcılarla raydan çıkarılan ve basılan trenin enkazı hâlâ çölde öylece duruyormuş. Türk yetkililer, baskının gerçekleştiği 1917'den beri orada duran trenin enkazının kaldırılması için girişimde bulunabilir.
TURİSTİK BİR ŞOV OLARAK LAWRENCE BASKINI
Ayrıca Vadi Rum İstasyonu'nda Osmanlı askerlerinin mevzilendiği tren vagonları var. Evvelden, üzerinde bir Türk bayrağı asılı olduğu hâlde turistler için temsili bir baskın şovu gerçekleştiriliyormuş. Anladığım kadarıyla bizim girişimlerimizle Türk bayrağı kaldırılmış. Ancak kırmızı bir flama hâlâ trenin üzerinde duruyor. Yakına gitmediğiniz müddetçe onu Türk bayrağı zannedebilirsiniz. Zaman zaman yine turistik bir gösteri olarak bu şekilde "baskın şovu" yapılıyor. Türk bayrağını kaldırıp yerine Türk bayrağından ayırt edilmeyen kırmızı bir flama koymak suretiyle aynı görüntüyü yakalayabiliyorlar.
Birinci Dünya Savaşı'nda İngilizlerin devlet vaadiyle organize ettiği azınlık bir kesimin "bağımsızlık" hayalinin, bugün bu coğrafyanın başının beladan kurtulmayışının sebebi olduğu ortada. Yalandan kurulmuş İngiliz özentisi monarşilerin, Arap milliyetçiliğini sosyalizmle birleştiren diktatörlüklerin, petro-dolar sistemiyle ABD'ye bağlanan Haliç ülkelerinin; bir zamanlar "Arap aydınlanmasının" öncüsü olarak kutlanan, bölgenin en güçlü ülkesi iken ABD yardımı olmadan memurlarına bile maaş ödeyemez hâle düşen Mısır'ın; Arap onurunu yerle bir eden İsrail işgaline karşı Filistin müdafaasını ancak kapalı kapılar ardında mahcupça yapar duruma düşmesinden çıkarılacak çokça ders var.
HİCAZ DEMİR YOLU: ÜMMETİN MANEVİ BAĞI
Rotayı tamamlayarak sona geliyorum; Hicaz Demir Yolu, Haydarpaşa'dan Medine'ye kesintisiz biçimde hac yolcularını, ticari malları ve askerleri taşıyan bu hat, ümmeti birbirine bağlayan manevi bir yoldu adeta. Ürdün'ü kuzeyden güneye doğru karayoluyla kat ederken hâlâ size eşlik ediyor. Yer yer kullanılıyor da. Amman–Şam hattı Suriye iç savaşından sonra kapanmış, 7 Ekim'den sonra da Amman–Akabe hattı sağlıklı işlemiyor. Zaten raylar artık çok eski; tren çok yavaş yol alabiliyor.
TİKA, Amman'daki istasyonda Hicaz Demir Yolu ile ilgili bir hafıza mekânı, bir müze inşa ediyor. İstasyonda bazı restorasyon işleri de var. Bir yıla açılışı yapılabilir durumda. Ürdün Devlet Demir Yolları Müdürü ve TİKA Amman Temsilciliği birlikte çalışıyor. Ama asıl büyük proje, bu hattı yeniden ve hızlı trenlerin seferine imkân verecek şekilde baştan sona yenileyebilmek. Bunu tıpkı 1900'de olduğu gibi bugün de yeniden Türkiye'nin yapabilmesi ne muazzam olur. Tüm dinî ve etnik kimlikleriyle, yeniden kurulacak İslam barışının simgesi olarak yenilenen Hicaz Demir Yolu...
Haliç ülkelerini de dâhil ederek Türkiye'nin bu projeye ön ayak olması, Orta Doğu'da kurulacak bölgesel bir ittifakın güçlü ilk adımı olabilir.
