Bize gelen okur sorularý içerisinde en çok erken emeklilik konusu soruluyor. Baþta yýpranma/fiili hizmet zammý olan meslekler olmak üzere, bakýma muhtaç aðýr engelli çocuðu olan annelere, gazetecilere erken emeklilik imkaný veriyor.
Çalýþma hayatýnda bazý meslekler var ki hem tehlikeli hem de sigortalýnýn saðlýðý için risk içeriyor. Yani bu meslekleri yapanlarýn ömürlerinden ömür gidiyor adeta. Örneðin; bir maden iþçinin ortalama yaþam ömrü diðer iþçilerden daha kýsadýr. Sosyal güvenlik sistemimiz böylesi iþlerde çalýþanlarý koruma altýna alan yapýsýyla sigortalýlarýn prim ödeme gün sayýlarýna, bu iþyerlerinde ve iþlerde geçen çalýþma sürelerinin her 360 günü için karþýlarýnda gösterilen gün sayýlarý, fiilî hizmet süresi zammý olarak ekliyor. Koþullar oluþmuþsa emeklilik yaþýndan da indirim yapýlýyor.
5510 sayýlý Kanunun 40. Maddesinde riskli iþler açýklanmýþtýr. Bir anlamda erken emeklilik hakkýndan yararlanacak olan iþçiler için düzenleme yapýlmýþtýr. Kanunun ilgili düzenlemesine göre, bu maddede belirtilen iþyerlerinde ve iþlerde 4/a ve 4/c kapsamýnda çalýþan sigortalýlarýn prim ödeme gün sayýlarýna, bu iþyerlerinde ve iþlerde geçen çalýþma sürelerinin her 360 günü için 60 gün veya 90 gün ya da 180 gün, fiilî hizmet süresi zammý olarak ekleniyor. 360 günden eksik sürelere ait fiilî hizmet süresi zammý da 360 gün için eklenen fiilî hizmet süresi ile orantýlý olarak belirlenmektedir.
Çalýþmanýn fiili hizmet süresi zammý kapsamýnda deðerlendirilebilmesi için, sigortalýnýn kapsamdaki iþyerleri ile birlikte belirtilen iþlerde fiilen çalýþmasý ve söz konusu iþlerin risklerine maruz kalmasý þarttýr. Bunun tek istisnasý ise Türk Silâhlý Kuvvetlerinde, Jandarma Genel Komutanlýðýnda, Sahil Güvenlik Komutanlýðýnda ve Emniyet ve polis mesleðinde, MÝT’ te çalýþanlardýr.
Buna göre; kurþun ve arsenik iþleri, cam fabrika ve atölyeleri, cýva üretimi iþleri sanayii, çimento fabrikalarý, kok fabrikalarýyla termik santraller, alüminyum fabrikalarý, demir ve çelik fabrikalarý, Döküm fabrikalarý, asit üretimi yapan fabrika ve atölyeler, yeraltý iþleri, Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapýlan iþler, su altýnda veya su altýnda basýnçlý hava içinde çalýþmayý gerektiren iþler, Türk Silâhlý Kuvvetlerinde subay, yedek subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaþlar ve sözleþmeli erbaþ ve erler, emniyet ve polis mesleðinde, asaleti onaylanmýþ olmak þartýyla adaylýkta geçirilen Milli Ýstihbarat Teþkilâtýnda süreler dahil polis memuru, baþpolis memuru ve kýdemli baþpolis memuru, komiser yardýmcýsý, komiser, baþ komiser, emniyet amiri, emniyet müdürleri ile bu ve daha yukarý maaþ ve derecelerdeki emniyet mensuplarý, Milli Ýstihbarat Teþkilâtý mensuplarý, Ýtfaiye veya yangýn söndürme iþlerinde çalýþanlar, basýn ve gazetecilikte Basýn Kartý Yönetmeliðine göre mesleðinde basýn kartý sahibi olmak suretiyle fiilen çalýþanlar, Türkiye Radyo-Televizyon Basýn Kartý Yönetmeliðine göre basýn kartý sahibi olmak suretiyle Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunda haber hizmetinde fiilen çalýþanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Yasama organý üyeleri ile dýþarýdan atanan bakanlar, 15/8/2017 tarihinde KHK ile Ceza Ýnfaz Kurumunda görevliler, erken emeklilik hakkýndan yararlanabilmektedir.
Yýllýk fiili hizmet süresi zammý, sigortalýlarýn yýl içerisinde belirtilen iþyerlerinde ve iþlerde fiilen çalýþtýðý gün sayýsýna göre verilen süreyle orantýlý olarak tespit edilen gün sayýsý olacaktýr.
Örneðin, Cýva üretimi iþleri sanayinde cýva izabe fýrýnlarýnda görülen iþlerde çalýþan sigortalý (A)’nýn, bir yýlda 1.230 saat civa üretimi iþinde diðer zamanlarda normal iþlerde çalýþmasý halinde, 1230 /7,5 = 164 gün fiili hizmet süresi zammý kapsamýnda çalýþtýðý gün sayýsý bulunur. Bir anlamda bu iþçinin prim günü 164 gün artmýþ olur.
Ýþçinin, fiili hizmet zammý kapsamýnda çalýþýlan sürelerin 3.600 günü bulmasý halinde bu kez prim gün sayýsýna eklenen bu sürelerin yarýsý üç yýlý geçmemek üzere emeklilik yaþýndan da indirilir. Maden yer altý iþinde çalýþanlar için üç yýlý aþmama kuralý uygulanmaz.
Bir iþçinin toplamda 7200 gün prim ödemesinin bulunduðu bunun 4000 gününün fiili hizmet kapsamýnda olduðu, normal bir iþçi olsa 52 yaþýnda emekli olacaðýný varsayalým. Bu iþçi normal iþçilere göre 4000 gün yýpranmalý iþte çalýþtýðý için kendisine 7200 gün deðil 1000 gün yýpranma ilavesiyle 8200 prim günü üzerinden aylýk hesaplanacak, 1000 günün yarýsý olan 500 gün yani 1 yýl 4 ay 20 gün de emeklilik yaþý olan 52 yaþýndan indirilecek dolayýsýyla 50 yaþ 7 ay 10 gün þartýnýn gerçekleþtiði dönemde emekli olma hakkýný kazanacaktýr.
Bu anlattýklarýmýz 1 Ekim 2008 tarihinden sonra geçerli olan fiili hizmet zammýyla ilgili. Eðer iþçi 1 Ekim 2008 tarihinden önce de yýpranmalý iþte çalýþmýþsa hem emeklilik yaþý farklý hesaplandýðý gibi prim gününe gün eklenmiyor ancak yaþtan dörtte bir indirim yapýlýyor.
