Sigortalýnýn hastalýk, doðum veya iþ kazasý gibi nedenlerle çalýþamadýðý sürelerde gelir kaybýný önlemek için geçici iþ göremezlik ödeneði verilmektedir.
Geçici Ýþ göremezlik ödeneðinden yararlanabilmek için;
-SGK tarafýndan yetkilendirilen hekim veya saðlýk kurulundan istirahat raporu alýnmýþ olmasý,
- Ýþ göremezliðin baþladýðý tarihten önceki 1 yýl içinde en az 90 gün kýsa vadeli sigorta primi ödenmiþ olmasý,
-Son 10 günde en az 1 gün sigortalýlýðýn bulunmasý gerekmektedir.
Özel muayenehanesi olan hekimlerin düzenlediði raporlar iþleme alýnmamaktadýr.
Ödeneklerin hesabýna esas tutulacak günlük kazanç; doðum ve iþ kazasýnda olayýn olduðu tarihten, meslek hastalýðý veya hastalýk halinde ise iþ göremezliðin baþladýðý tarihten önceki 12 ay içinde son 3 ay içindeki prime esas kazançlar toplamýnýn prim ödeme gün sayýsýna bölünmesi suretiyle bulunacaktýr.
Yatarak tedavilerde günlük kazancýn yarýsý, ayakta tedavilerde ise 2/3'ü üzerinden hesaplanarak iþ göremezlik miktarý belirlenir.
Ýþ kazasý ve meslek hastalýðý ve analýk halinde geçici iþ göremezliðin ilk gününden itibaren, hastalýk halinde ise raporun üçüncü gününden itibaren iþ göremezlik ödenir.
Ýþveren ve çalýþan arasýnda kurulan iþ sözleþmesi sonucu, iþverenin temel borcu "ücret" ödemesidir. Ücret sistemi uygulamada iki ana tip sisteme sahiptir.
Bunlardan biri Ýþ Kanunun da üzerine kurulu olduðu "günlük ücret", diðeri ise istisna bir sistem olan "maktu" ücrettir.
Maktu, önceden belirlenmiþ, bedeli belli olan sözleþmeyi ifade eder. Baþka bir ifade ile ayýn kaç olduðuna bakýlmadan her ay 30 gün üzerinden ücret tahakkuk edilmesi, maktu ücret sistemini ifade etmektedir.
Maktu ücret sisteminin bir yansýmasý da istirahatli sürelerdir. Maktu ücret biçiminde, iþverenler genel iþleyiþ olarak çalýþanlarýna tam ücret yatýrýr, tam sigorta primi ve günü bildirir. Çalýþan Sosyal Güvenlik Kurumundan aldýðý iþ göremezlik ödeneðini ise iþverene iade eder.
Uygulamada ve iþ teftiþlerinde özellikle aylýk maktu ücretle çalýþan personelin 3 günden az süreyle raporlu olmasý ve iþe gelememesi halinde bu sürenin ücretine iþverence çalýþana ödenmesi, çalýþan lehine olmasý açýsýndan, genel bir teamül olarak kabul edilmektedir.
Maktu ücret, iþçinin izinli veya istirahatli olduðu ve hatta diðer herhangi bir nedenle iþine devam edemediði durumlarda bile ücretinden hiçbir kesinti yapýlmamasý, çalýþana aylýðýnýn noksansýz olarak ödenmesidir.
Maktu ücretle ilgili ayýn uzunluðu (süresi) önemli olmayýp 30 gün üzerinden çalýþana ödeme yapýlmaktadýr.
Hastalýk hallerinde (iþ kazasý hariç) Sosyal Güvenlik Kurumu tarafýndan ilk 2 gün için geçici iþ göremezlik ödeneði verilmediðinden 2 günlük raporlarýn bildirilme zorunluluðu yoktur. Ancak, iþ kazasý durumlarýnda 1 gün bile olsa durumun Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi gerekmektedir.
Emekli çalýþanlar, sosyal destek primi ödediklerinden 2 günü aþan hastalýk hallerindeki sürelere ait ücretlerini (geçici iþ göremezlik) Sosyal Güvenlik Kurumundan alamayacaklardýr.
