Ukrayna meselesinin Doðu-Batý arasýnda savaþa yol açmasýný beklemiyoruz. NATO çoktandýr savaþma-seviþ parolasý ve -ne yapalým, görev alanýma girmiyor- bahanesiyle durumlarý idare eden bir fikir kulübü havasýnda. Ukrayna zaten NATO görev alanýnda deðil.
Bu krizde genel savaþ olmaz ama Ukrayna içinde çatýþma çýkabilir. Kiev’in yeni rejimi çatýþmada yarar görebilir. Orada -Biz çatýþmayý baþlatalým, arkadan Batý desteði gelir- diye düþünürlerse, yanlýþ yaparlar. Ayrýca Kiev’in orduya ne kadar hakim olduðu da kuþkulu... Ukrayna’nýn Afganistan benzeri iþgali? dersek, o da gereksiz. Ukrayna’nýn yarýsýnda yollara gül serperek Rus ordusunu karþýlayacak nüfus var. Ve de Rusya Karadeniz’deki en önemli üs-limanýndan Kýrým’dan vaz geçmez. Zaten anlaþmalara baðlý hareket alaný var.
Bu ortamda piyasalara bakarsak: Ukrayna meselesi çatýþma boyutuna gelmese de süren gerilim olarak dünya ekonomisine zarar yazar. Dünya büyümesi rüzgardan kardan etkilenirken kriz havasý, zaten sürünen genel ekonomik büyümeyi törpüler.
Pazartesi itibarýyla dünyada borsalar sattý, altýn yükseldi, dolar talepliydi, ABD Hazine tahvillerine para girdi. Bunlar -güvenli liman- sayýlýr, gerilim anýnda boþta olan nakit para buralara girer. Ve bu geçici durumdur. Örneðin altýnýn eski zirvelerine dönmesi bu senaryolarda zor. 1.350 dolardan belki 1.400 e çýkar, ancak çok aðýr kriz gerekir. Dolarda yükseliþ- diyoruz ama dolar sepet endeksi DXY, 80 puanýn çevresinde ayrýlmýyor. Hatta cuma günü 79’a inmiþti. 79-80 puan, dolarýn 2013 baþýndan beri bir yere yükselmediðini gösteriyor. Dolar FED yüzünden yükselmiyor. 2014’te de ayný durum sürer.
Euro’da ise sorun, Avrupa Merkez Bankasý’nýn faiz indirmeme -likiditeyi bollaþtýrmama siyaseti yüzünden- Almanya istemediði için AMB adým atmýyor, Euro da yükseliyor. Bu hafta perþembe AMB yeni likidite adýmý atar mý, bakýlacak. Avrupa’nýn asýl sorunu enflasyon olmamasý. Enflasyon yok- diye teyid gelirse, deflasyon korkusu baþlayacak. Korkusu olduðunda da zaten deflasyonun kendisi baþlamýþ demektir.
Ukrayna meselesinin Rusya’yý iflas ettirmesi diye bir durum yok. Ruble düþer, Moskova Borsasý düþer, ama yükselen petrol fiyatý Rusya’ya yarar. Krizle birlikte petrol ve gaz fiyatlarý yükselecektir. Zaten petrol gaz, öncelikli olarak Avrupa’yý ilgilendiriyor. Yani Avrupa bu krizde parasýný verse bile gaz bulamayabilir. Artan enerji fiyatý da Avrupa büyümesini sakatlar.
Ukrayna aslýnda Avrupa için gaz demek. Avrupa, tükettiði gazýn yüzde 32’siini, petrolün de yüzde 35’ini Rusya’dan alýyor. Alýnan gazýn üçte ikisi Ukrayna üzerinden geçiyor. Ukrayna’daki itiþme bu akýþý durdurursa önce Ukrayna donar, ardýndan da Avrupa... 2006 ve 2009’da Rusya gecikmiþ gaz alacaklarýnýn tahsilatý için Kiev ile itiþip gazý kesmiþti. Gaz Avrupa için de kesilmiþ oldu ve kýþýn ortasýnda herkes feryada baþladý. Üstelik o kesilme sýrasýnda borular saðlamdý. Þimdi borularýn güvenliði de yok.
AB içine bakýnca, Almanya’nýn tükettiði gazýn üçte biri Rusya’dan. Ýtalya ve Fransa gazýnýn da dörtte biri Rusya’dan. Yani bu üç ülke þu an Ukrayna konusunda hem rahatsýzlar, hem de sorunu çözmek için gerekli beyin fýrtýnasý sýrasýnda çay kaynatmak için ocaða koyduklarý suyu Ukrayna üzerinden gelen Rus gazýyla kaynatýyorlar. AB devlet ve hükümet yetkililerinin sabah evden çýkmadan Rus gazýyla ýsýtýlmýþ sýcak suyla duþ almalarý da bir baþka gerçek.
Bu arada Ukrayna’nýn yüzde 60 gazýný Rusya veriyor. Bu gerilim sürerse gaz akýþý riskte demektir. Ukrayna’da 15 nükleer reaktör olmasý ve bu reaktörlere yakýtý da Rusya’nýn saðlamasý, olaylarý daha enteresan hale getiriyor. Bu akýþlarý kesmek Rusya’ya kýsa dönem ekonomik zarar yazsa da siyasi kazaným getirecek hareketler. Putin hesapsýz iþ yapmýyor. Örneðin Rusya destekli Þam’a kimse dokunamazken, Ukrayna’da muhatap, Rusya’nýn kendisi. Rusya ile sýnýrlý-sorumlu çatýþma olmayacaðýný her kurmay bilir.
ABD’ye gelince. Baþkan Obama ‘Afganistan’dan çekiliyoruz, baþka savaþlara gerek yok’ deyip Suriye dahil küresel askeri herekatlara kapýyý kapatmýþtý. Bundan en çok Kuzey’in baskýsý altýndaki Güney Kore ve Çin baskýsýndaki Japonya rahatsýz oldu. Ancak ABD -müttefikleri yarý yolda býrakmayýz- diyor.
ABD iç muhalefeti ise hem -Obama Ukrayna’yý sattý, itibarýmýzý düþürdü- demeye hazýr, hem de -Ne iþimiz, ne çýkarýmýz var Ukrayna’da- demeye... Gerilimi düþürmek bu noktada Almanya-Fransa gibi hem Rusya’nýn doðal gazýna hem de ABD’nin sözel gazýna yakýn ülkelere düþüyor.
twitter.com/selimatalayny
