BUGÜNLERDE deðiþtirilen ÇED (Çevresel Etki Deðerlendirmesi) yönetmeliði konuþuluyor. Efendim AVM, hidro elektrik santral inþaatlarýnda, ÇED raporunun aranmasýna son veriliyor. Gene birileri rant peþinde diye yazýlar yazýlýyor, TV oturumlarýnda tartýþmalar yapýlýyor. Aðustos 1983 yýlýnda çýkarýlan çevre kanuna dayanarak yayýnlanan ÇED yönetmeliði, hemen hemen her yýl deðiþtirilmiþ. Kýsacasý hangi projelerden ÇED raporu istenecek, hangilerinden istenmeyecek, devamlý deðiþtirilmiþ. Sebebi basit, yönetmelik ekine konulan liste, o gün için teþvik edilen sanayi kollarýný aynen kopya etmiþ (o teþvik tablosunu ben hazýrlayýp resmi gazetede yayýnlatmýþtým). Yani teþvik edilen konularý, baþka bürokratlar da incelemeli, Teþvik Uygulama Baþkanlýðý tek yetkili olmamalý düþüncesi hakim olmuþ.
Bugün için ÇED teþkilatý, bürokrasinin artýrýlmasýndan baþka bir þeye yaramýyor. Teþvik belgelerini veren teþkilatýn büyük yetkileri vardý, onu týrpanlamak için ortaya konulan bir kurum. Öyle bir noktaya gelindi ki, bir ÇED raporu almak için çeþitli kurumlardan yüzden fazla imza almak gerekiyor. Bunlardan birinin imzasýnýn olmamasý durumunda aylarca iþ gücü ve kaynak kaybý doðuyor.
ÇED’i aldýktan sonra da ruhsat iþlemleri, eskisinden daha karmaþýk ve daha zor alýnan belgeler haline getirilmiþ durumda. Tabi ki her zorluðun aþýlmasýnda suiistimallerin olmamasý mümkün deðil.
‘Neden ÇED iþlemlerine gerek yok’u biraz açayým. Yapýlan bir yatýrým için teþvik belgesi alýnmasý söz konusu ise, teþvik belgesi veren kuruluþ, belgeyi organize sanayi bölgesi için verir. Yatýrým, teþvik belgesine ihtiyaç göstermiyorsa, belediyeler birinci, ikinci, üçüncü sýnýf gayri sýhhi müessese ruhsatýný verirken, imar planlarý ve çevredeki canlý varlýk yoðunluðunu dikkate alarak verir, mesele kalmaz bürokrasi azalýr.
Biz öyle ileri gitmiþiz ki AVM inþaatýnda dahi ÇED istiyoruz. AVM özel atýk, zararlý atýk imal etmez. Atýðý evseldir. Ýmar planýnda ticaret için ayrýlmýþ bir yer var ise orada AVM inþa edebilir. Onun kararýný da belediyeler ruhsat aþamasýnda sonuçlandýrýr.
Size Ýzmir’de bir ÇED için boþa harcanmýþ iki yýllýk bir olayý aktarayým. Gaziemir ilçesinde bir boru fabrikasý var. Birinci sýnýf gayri sýhhi müessese, atýklarý zararlý cinsten. Fabrika el deðiþtiriyor, yeni sahibi bina tadilatý ile okul yapmak istiyor. Tadilatý yapýyor, okul açýlmaya hazýr hale geliyor. ÇED raporu için ÝZSU’nun da imzasý lazým. ÝZSU olmaz diyor. Neden, yönetmeliðe uymuyor. Sahibi diyor ki, beyler, çevreyi belli oranda kirleten bir boru fabrikasýný durduruyoruz, burada okul açýyorum. Evsel atýktan baþkaca bir atýðý yok, diyor ama nafile. Ýki yýl git gel den sonra Bakanlýk re’sen ÇED raporunu tamamlýyor ve okul açýlabiliyor. Kaybedilen zamana mý, paraya mý acýrsýnýz.
ÇED yönetmeliðine ekli tablo radikal biçimde küçültülmeli, yetkiler bir kurumda toplanmalý veyahut bu birimin yetkileri belediyelere devredilmelidir diye düþünüyorum.
